Ο Κοσμάς ο Αιτωλός στην Κεφαλλονιά! Ο φωτισμός του λαού, οι Κεφαλλήνες αντιδρούν υπέρ του Πατροκοσμά τους!!!

του Δημήτρη Ναπ.Γιαννάτου

Η αναμνηστική πλάκα στην Άσσο!

«Οι Κεφαλλήνες ηγανάκτησαν τοσούτον επι τη στάσει του αρχιεπισκόπου κατά του ιεροκήρυκος εκείνου εν Ζακύνθω, ώστε διεμήνυσαν αυτώ δια προσώπου εμπιστοσύνης ίνα αναβάλη και την εις Κεφαλληνίαν επάνοδον ίνα μη επακολουθήσωσιν αποδοκιμαστικαί εκδηλώσεις».

Ο αρχιεπίσκοπος Σοφρώνιος Κουτούβαλης, μαζί με τους άρχοντες της Ζακύνθου και του Εβραίους του νησιού (οι τελευταίοι έβλεπαν να πλήττονται τα οικονομικά συμφέροντά τους, όταν το κήρυγμα του Κοσμά του Αιτωλού, καθιέρωνε την Κυριακή ως αργία των Χριστιανών σε αντίθεση με την Σαββατιάτικη αργία των Εβραίων, οπότε τα παζάρια ήταν κλειστά), αντέδρασαν έντονα στην άφιξη του Πατροκοσμά στο νησί. Μετά την διαμαρτυρία των Κεφαλλονιτών, που συνόδευαν τον ιεροκήρυκα στη Ζάκυνθο (δέκα γεμάτα καΐκια ), ο αρχιεπίσκοπος δεν τόλμησε να επιστρέψει ποτέ στην Κεφαλλονιά! Ο ιστορικός της Κεφαλλονιάς, Ιωάννης Λοβέρδος, γράφει για τις λεπτομέρειες της σύγκρουσης αυτής : «Ο Αρχιεπίσκοπος Κουτούβαλης περιήλθεν εις σύγκρουσιν πρός τους Συνδίκους Κεφαλληνίας, άτε μη αντιστάντας εις το κήρυγμα του Κοσμά, εξακολούθησε διατρίβων εν Ζακύνθω, ουδέ επέστρεψε πλέον εν Κεφαλληνία» (…) «Η αλληλογραφία του προς τους Συνδίκους Κεφαλληνίας υπήρξε τοιαύτη, ώστε τον ηνάγκασε να μεταβή εις Ενετίαν. Θελχθείς δε της πρωτευούσης εκείνης, παρατηρήσατο την Επισκοπίαν των τριών νήσων, εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Φιλαδελφείας και ετελεύτησεν εν Ενετία…».

Το 1777, έφτασε στην Κεφαλλονιά ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Να οργανώσει σχολειά και να «φωτίσει» τους σκλάβους, που τους αλλοίωνε πνευματικά η δυτική αποικιοκρατία των Λατίνων, όπως μαύριζε τους υπόλοιπους Έλληνες το ξίφος της Ανατολής. Γι΄αυτό και κυνηγήθηκε από μουσουλμάνους και καθολικούς. Δυστυχώς, όμως αντιμετώπισε και την αντίδραση του τότε επισκόπου Κεφαλλονιάς και Ιθάκη, Ζακύνθου και Ιθάκης, Σωφρονίου Κουτούβαλη.

Ο Ιωάννης Κωστής Λοβέρδρος, αναφέρει σχετικά: «Αποθανόντος τω 1759 του Αρχιεπισκόπου (Κεφαλλονιάς, Ζακύνθου και Ιθάκης) Μελισσινού (Αβράμιος Μελισσινός 1745-1759), το συνέδριον των ιερέων (των ρηθείσων νήσων) ανέδειξε τον Ζακύνθιον Σοφρώνιον Κουτούβαλην, υποστηριχθέντα υπό του κόμματος του Αναστασίου Άννινου. Ενώ δε ούτος τω 1776 επεσκέπτετο την Ζάκυνθον, αφίκετο εκεί εξ Άθωνος ο αναχωρητής ιερομόναχος Κοσμάς, όστις θέλων να κυρήξη εν Ζακύνθω, παρεκωλύθη επί διαφόροις προφάσεσιν υπό του Κουτούβαλη και αποπεμφθείς ήλθεν εις Κεφαλληνίαν, όπου έτυχεν εγκαρδίου δεξιώσεως»

Το πέρασμά του, από την Κεφαλλονιά, συνδέθηκε με την ιδιοτυπία των Κεφαλλονιτών, οι οποίοι ανυπότακτοι και ζωηροί, μετέτρεψαν την υπεράσπισή του σε άλλη μια διαμαρτυρία κατά της εξουσίας. «Εκήρυξε δε το πρώτον εν αγροικίαις και έπειτα εν τη πόλει, ακολουθούμενος κατά χιλιάδες υπό των κατοίκων πάσης τάξεως και πάσης φύλου». 

 Το κήρυγμα του Πατροκοσμά, είχε την δύναμη του απλού ηθικού λόγου που τα επιχειρήματα σε ωθούν σε πράξεις. Πολλοί αναφέρουν για αδερφική συνένωση οικογενειών που διχάζονταν για χρόνια, ότι τράβηξε πόρνες από τον βίον τους, διεφθαρμένοι φόρεσαν το μοναχικό ράσο, πλούσιοι χάρισαν τα υπάρχοντά τους, ενώ είπε στον ιερέα Γεράσιμον Κλαδά, ότι θα διαδεχθεί τον Κουτούβαλη, και κατόπιν : «ανεχώρησε δε εκ Κεφαλληνίας κατευχαριστημένος και μετέβη εις Ήπειρον, όπου έλαβε τον στέφανον του μαρτυρίου και κατελέχθη εν τω  χορώ των αγίων υπό της Εκκλησίας».

Κάτι που δεν μας έμαθαν στο σχολείο, ήταν ότι το πέρασμα και το κήρυγμα του Πατροκοσμά στα σκλαβωμένα μέρη της Ελλάδας, ήταν λαϊκές συνάξεις, συχνά ένοπλες, χιλιάδων σκλαβωμένων Ελλήνων, που με τον τρόπο αυτό, ομολογούσαν ότι η μέρα της λευτεριάς, της επανάστασης πλησίαζε.

«Επειδή δε τον ηκολούθει λαός πολύς δύο και τρείς χιλιάδες επρόσταζεν από το εσπέρας και ητοίμαζαν σακκία πολλά ψωμί και καζάνια σιτάρι βρασμένον, έπειτα τα επήγαιναν έξω εις τον δρόμον από εκεί όπου ήθελε να διαβεί ο λαός…»

 

 Οι περιοδείες και οι λαϊκές συνάξεις τους, εξόργιζαν τους Τούρκους μπέηδες, αλλά συχνά και κάποιους Έλληνες γαιοκτήμονες, οι οποίες έβλεπαν στο διαφωτιστικό και εκπαιδευτικό κήρυγμα του Κοσμά, έναν εμπνευσμένο εχθρό της εθνικής καταπίεσης, της αμάθειας και της οικονομικής εκμετάλλευσης.

Πέραν των Τούρκων, η δραστηριότητα του Πατροκοσμά, θορύβησε ιδιαίτερα και τους Ενετούς. «Στις 27 Μαΐου 1977, ο  Βενετός διοικητής της Πάργας, Benetto Pieri, ενημερώνει ανήσυχος τον γενικό προβλεπτή της Κέρκυρας Giacomo Nanni, για την άφιξη στην πόλη ενός «άγνωστου Έλληνα καλόγερου ακολουθούμενου από πλήθος ενόπλων» και, δυο ημέρες μετά, στις 29 Μαΐου 1977, διαπιστώνει ότι τον ακολουθούσε πλήθος – μόνο οι οπλισμένοι άνδρες έφταναν τις 4000 (4000 armati in circa)( Άρτεμις Ξανθοπούλου-Κυριακού, Ο Κοσμάς ο Αιτωλός και οι Βενετοί, 1977-1779, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 1984 – πηγή παραθέματος: «Εκκλησία και Έθνος εν αιχμαλωσία-Γ.Καραμπελιάς – Εναλλακτικές εκδόσεις 2018»)

[Για την ανησυχία που προκάλεσε το κήρυγμά του στην Κεφαλλονιά, στους «αριστοκράτες» γαιοκτήμονες, γράφει ένας από τους σημαντικότερους ιστοριοδίφες της Κεφαλλονιάς, ο Ηλίας Τσιτσέλης : 

«Κήρυξ πιστός, των ευαγγελικών αρχών της ισότητας και της αγάπης, φίλος του νόμου και του δικαίου, φιλόπτωχος και φιλάνθρωπος ών, εκεραυνοβόλει τας καταχρήσεις των αρχών, την ιδιοτέλειαν και τας δεσποτικάς ιδέας των αρχόντων… Ο κύρηξ της ευαγγελικής ηθικής εθεωρήθη, ως εικός, ανήρ ασυμφόρων τοις τε εν τοις πράγμασι και τοις αριστοκράταις αρχών, επομένως ανατρεπτικός του κοινωνικού συστήματος, εφ’οίς πολλοί εν Κεφαλληνία απήτησαν την εκδίωξιν αυτού» (πηγή παραθέματος: «Εκκλησία και Έθνος εν αιχμαλωσία-Γ.Καραμπελιάς – Εναλλακτικές εκδόσεις 2018»)

 

‘Ασσος Κεφαλονιάς: στο μέρος που ήταν η ελιά και το προσκυνητάρι του Πατροκοσμά

Όταν αποβιβάστηκε στην Κεφαλλονιά και συγκεκριμένα στην Άσσο, ο Πατροκοσμάς ο Αιτωλός, άρχισε να διδάσκει και διαπέρασε σχεδόν όλες τις περιοχές του νησιού μας. Όπως, μας πληροφορεί και πάλι στο βιβλίο του ο Γ.Καραμπελιάς, ο Βενετός σημαιοφόρος Francesco Zonza, μιλούσε για ένα πλήθος 15000 ατόμων που τον ακολουθούσαν στα «φωτιστικά» κηρύγματά του.

Τα μέρη της Κεφαλλονιάς που πέρασε Πατροκοσμάς ο Αιτωλός

«Κήρυξε στο Αργοστόλι, στο Ληξούρι, στην Άσσο, στη Λειβαθώ, στα Ίλαρα, στα Κερίσια, στο Πυργί, στα Δειλινάτα, στο Κάστρο, στα Γριζάτα, στην Κορωνή, στην Πλαγιά και στα μοναστήρια των Αγριλίων και των Θεμάτων».  

Στην Άσσο υπάρχει η ελιά και ο σταυρός του κηρύγματός του, ενώ οι επιστολές που έστειλε προς τον Μέγα Οικονόμο Γεώργιο Κλαδά, επίτροπο του Αρχιεπισκόπου Κεφαλληνίας και Ζακύνθου Σοφρώνιου Κουτούβαλη, (που αναφέραμε στην αρχή του άρθρου μας), για να του επιτρέψει να διδάξει και προς κάποιο Τούρκο διοικητή μη αναφερόμενης πόλεως της ηπειρωτικής Ελλάδας διατηρούνται στην Μονή Αγίου Ανδρέα Μηλαπιδιάς στα Περατάτα. Στη Σάμη, στην Ιερά Μονή Αγριλίων, το παρεκκλήσι της μονής είναι αφιερωμένο στον Αιτωλό ιεροκήρυκα και γιορτάζει στις 24 Αυγούστου. Στα Φαρακλάτα, στον Συναδελφικόν Ιερό Ναό Αγίου Δημητρίου – Ευαγγελίστριας, φυλάσσεται σε ειδική κρύπτη, ξύλινος σταυρός του Πατροκοσμά, 

 

Στο Αργοστόλι ο Άγιος δίδαξε αφήνοντας και ξύλινο σταυρό ο οποίος φυλασσόταν στο Ναό της Μεταμορφώσεως, μέχρι τους σεισμούς του 1953. Αντίγραφο του σταυρού είναι εντοιχισμένο σε κώχη στην εξωτερική νότια πλευρά του Ναού, προς το άγιο Βήμα.

Στην Παλική, στο χωριό Χαυδάτα, σώζεται το πηγάδι στο οποίο σταμάτησε να ξαποστάσει, τον Ιούλιο του 1777.

Στο χωριό Πεσσάδα, η οδός Αγίου Κοσμά οδηγεί στον τόπο που μίλησε ενώπιον 16000 ακροατών και εκεί υπάρχει ταπεινό προσκυνητάρι (κουβούκλιο) που θυμίζει το γεγονός. Στο χωριό Σπαρτιά, υπήρχε το κρεββάτι του ιεροκήρυκα, μέχρι τον σεισμό του 1953, ενώ σε εποχές ανομβρίας οι κάτοικοι έκαναν λιτανεία στη μνήμη του.

Στο κέντρο του χωριού Τζανάτα του Πόρου, υπάρχει η βρύση και η πηγή του Κοσμά του Αιτωλού, όπως αναφέρει η επιγραφή: «Ιούνιος 1977. Η πηγή αυτή βρέθηκε κατόπιν υποδείξεως Αγίου Κοσμά του Αιτωλού». Ανάλογη ιστορία, συναντάμε και στο χωρίο Κορωνή. 

Το παρεκκλήσι του Κοσμά του Αιτωλού, στην Ιερά Μονή Αγριλίων στη Σάμη

Πηγές:  1. http://www.afilad.gr/%CE%BF-%CE%B2%CE%AF%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B1%CE%B3%CE%AF%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%AC/

             2.«Εκκλησία και Έθνος εν αιχμαλωσία»-Γ.Καραμπελιάς – Εναλλακτικές εκδόσεις 2018″

             3. «Κεφαλληνιακά σύμμεικτα»- Ηλίας Τσιτσέλης.

            4. «Το κεφαλλονίτικο σατιρικό ημερολόγιο του 1970» – Χρήστου Βουνά (Βουτσινά) – από τις εκδόσεις του περιοδικού «Ο φανός της Κεφαλλονιάς» – Αργοστόλι

ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ ΕΔΩ