Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ
Σύμφωνα με τον Γερμανό ερευνητή Heinz Warnecke ο Απόστολος Παύλος κατά την διάρκεια της πορείας του προς την Ρώμη ναυάγησε στο θαλάσσιο χώρο της Κεφαλονιάς και όχι της Μάλτας όπως πολλοί πιστεύουν.
Κατά τον Warnecke, η Μελίτη των Πράξεων είναι η Κεφαλονιά καθώς τα ναυτικά, κλιματολογικά, λαογραφικά και ζωολογικά δεδομένα των κεφαλαίων 27 και 28 των Πράξεων δύσκολα μπορούν να συσχετισθούν με την Μάλτα. Αναλυτικότερα:
Το όνομα "Μελίτη" ήταν σύνηθες στον δυτικό Ελλαδικό χώρο. Πέρα από την Μάλτα το όνομα χρησιμοποιείτο στην Κέρκυρα, Σαμοθράκη κ.α. Η Μέλαινα Κέρκυρα των αρχαίων κατά τον Warnecke είναι η Κεφαλονιά σχετιζόμενη με τον ολόμαυρο Αίνο.
Ο κόλπος του Λειβαδιού (Αργοστολίου) της Κεφαλονιάς ανταποκρίνεται με πληρότητα στην περιγραφή των Πράξεων. Είναι ο μοναδικός (μαζί με την Λέσβο και τη Λήμνο) στη Μεσόγειο τόσο κλειστός καί ασφαλής κόλπος. Μπροστά του δε εκτείνεται καί το "αβαθές" που αναφέρεται στις Πράξεις.
Το φαινόμενο της συνεχούς βροχής που αναφέρεται στις Πράξεις δε θα μπορούσε να το συναντήσει κανείς στη Μάλτα, είναι όμως κάτι συνηθισμένο στην Κεφαλονιά. Ακόμη και το "ψύχος" των Πράξεων δεν ευνοεί συσχετισμό με την Μάλτα η οποία έχει το θερμότερο κλίμα όλης της Μεσογείου. Στην Κεφαλονιά όμως δεν είναι περίεργο να πέσουν χιόνια και πριν το Νοέμβριο.
Το επεισόδιο με την έχιδνα τεκμηριώνει ακόμη περισσότερο τον συσχετισμό της Κεφαλονιάς καθώς στην Μάλτα δεν υπάρχουν δηλητηριώδη ερπετά. Στην Κεφαλονιά όμως υπάρχουν τουλάχιστον 20 είδη ανάμεσά τους και η έχιδνα.
Τέλος η ονομασία "βάρβαροι" που χρησιμοποιείται για τους κάτοικους του νησιού στηρίζει επιπλέον την άποψη του Warnecke. Ο Θουκυδίδης ονόμαζε τους Έλληνες του ΒΔ ελληνικού χώρου βάρβαρους διότι εθεωρούντο έξω από το πολιτιστικό κλίμα των άλλων Ελλήνων. Οι Κεφαλλονίτες ονομάζονται βάρβαροι και για τον τραχύ και ανυπότακτο χαρακτήρα τους.
Παλαιότερα υπήρξε πολύς προβληματισμός σχετικά με το πώς εκχριστιανίστηκε η Κεφαλληνία, αφού ή χριστιανική κοινότητά της αναφέρεται ως η μοναδική και αρχαιότερη μεταξύ κεντρικής Ελλάδος και Ιταλίας. Επικρατέστερη άποψη ήταν ότι ο Χριστιανισμός έφθασε εδώ από Κεφαλλήνες εμπόρους.
Το 1987 ο Γερμανός ερευνητής Dr. Heinz Warnecke κατέθεσε στο Πανεπιστήμιο της Βρέμης διδακτορική διατριβή με τον τίτλο «Το πραγματικό ταξίδι στη Ρώμη του Αποστόλου Παύλου» υποστηρίζοντας ότι η Μελίτη των Πράξεων των Αποστόλων, Κεφ. 27,28, δεν είναι η Μάλτα, αλλά η Κεφαλληνία και ότι ο Απ. Παύλος ήταν αυτός που εκχριστιάνισε το νησί.
Ακολούθησαν έξι διεθνή επιστημονικά Συνέδρια: 1993, 1996, 1999, 2005, 2009 και 2013, κατά τα οποία τα πάμπολλα και ετερόκλητα στοιχεία, ιστορικά και φυσικά που παρουσιάστηκαν, κατέδειξαν ότι πράγματι η Κεφαλληνία είναι η Μελίτη των Πράξεων και η Πεσσάδα (Ακρωτήριο και Όρμος «Άγιος Σώστης») ο τόπος του ναυαγίου και της διασώσεως του Απ. Παύλου.
Η επιστημονική αυτή θέση κερδίζει συνεχώς έδαφος. Έτσι πολλοί εκδοτικοί οίκοι του εξωτερικού, τόσο προτεσταντικοί όσο και καθολικοί, στις εκδόσεις της Καινής Διαθήκης θεωρούν την Κεφαλληνία αντί της Μάλτας ως τη Μελίτη των Πράξεων.
Στις 17 Αυγούστου 1996 θεμελιώθηκε στην Πεσσάδα ο νέος Ναός του Απ. Παύλου, για να αποτελέσει τη συνέχεια των δύο παλαιοχριστιανικών Ναών που υπήρχαν εκεί προς τιμήν του Αποστόλου και εις ανάμνησιν της εκεί διασώσεως και παραμονής του, και το 1999 στα πλαίσια του Γ΄ επιστημονικού Συνεδρίου ο τότε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χριστόδουλος ετέλεσε τα Θυρανοίξια.
Ο Ναός εορτάζει δύο φορές το χρόνο, στις 29 Ιουνίου, κατά την ημέρα δηλ. της Μνήμης του Αποστόλου, και στις 17 Αυγούστου με πανηγυρικό Εσπερινό εις ανάμνησιν της Θεμελιώσεως για την επανίδρυσή του.
Στη ΒΔ γωνία του Ναού υπάρχει μικρό Μουσείο με υλικό και στοιχεία σχετικά με το εν λόγω θέμα.
Θ. Χαρτουλιάρης
Πληροφορίες / Information
Τηλ. / Tel. (+30) 26710 69340, 26710 69000 , Κιν. / Mob. : (+30) 6976727692
e-mail : ap-pavlos-pessada@gmail.com
Fax : 2671069000
Μουσείο Αποστόλου Παύλου
Ερείπια Ναού Αγίου Στεφάνου. Αρχαία Ψηφιδωτά.
Ι.Μ.Εσταυρωμένου
Νησάκι ΔΙΑΣ
Ι. Ναός Ευαγγελίστριας Παλαιόκτιστης Πεσσάδας
Γλυπτό δαπέδου Ιερού Ναού, του Roland Shtembari
Παράλληλα συμβάντα κατά την πορεία της αναγνωρίσεως ως Αγίου του Αγίου Γερασίμου και της Κεφαλληνίας ως της Μελίτης των Πράξεων. Επισημάνσεις και Προτάσεις.
(Το πρώτο μέρος του παρόντος εγράφη από 20 έως 30 Σεπτεμβρίου του 2009, προχώρησε και σχεδόν ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2011 και τώρα –Μάρτιος 2016- επανήλθαμε για μια ανακεφαλαίωση/επανεξέταση).
Σε διάφορες αναφορές μας, κατά το παρελθόν, στο θέμα του ναυαγίου έχουμε ομιλήσει για την διστακτικότητα, αλλά και τον προβληματισμό που μας διακατείχε κατά τα πρώτα 3-4 έτη από της ανακινήσεως του θέματος αυτού. Τώρα όχι μόνο έχει επιβεβαιωθεί η αλήθεια αυτού, αλλά παρατηρούντες προσεκτικά την διαδρομή του στο διάστημα των 22 ετών που μεσολαβούν από τότε (1987-2009), (και νυν -2016- συμπληρώνονται 29 έτη), διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν πράγματι παράλληλα συμβάντα κατά την πορεία της αναγνωρίσεως ως Αγίου του Αγίου Γερασίμου και της Κεφαλληνίας ως της Μελίτης των Πράξεων. Το παρόν εκρίναμε σκόπιμο να γίνει, επειδή κάποιες επισημάνσεις, προτάσεις και σημειώσεις μας σχετικώς με το θέμα/τίτλο του, που το θεωρούμε πάρα πολύ σημαντικό, δεν ήταν δυνατό να συμπεριληφθούν στα στενά όρια μιάς εισηγήσεως των Συνεδρίων που προηγήθηκαν, ή να αναμιχθούν σ’ αυτήν πολλά θέματα και με αρκετά εκτενή ανάλυση. Έτσι το παρόν πονημάτιον αποτελεί προσωρινώς τουλάχιστον ανολοκλήρωτον σχεδίασμα, αλλά ταυτοχρόνως και συμπλήρωμα των προηγουμένων αναφορών μας, και ελπίζουμε ότι θα αποτελέσει σημειωματάριο για κάποια ίσως μελλοντική εργασία μας, αν τούτο κριθεί απαραίτητο και αν καταστεί δυνατό, ή τουλάχιστον για επεξήγηση μερικών σημείων σε κάποιες αναφορές μας.
Παρ’ όλα αυτά επειδή κατά την περίοδο τούτη (Σεπτέμβριος 2009) υπάρχει άμεσος ανάγκη χρησιμοποιήσεως μερικών τμημάτων του παρόντος για ορισμένους ειδικούς λόγους, και επειδή είναι αδύνατο να εξευρεθεί κατά την παρούσα περίοδο ο απαιτούμενος χρόνος για την δέουσα επεξεργασία του κειμένου, προβαίνουμε σε απλή εκτύπωσή του, ελπίζοντες ότι θα αντιμετωπιστεί με επιείκεια η βιασύνη με την οποία εγράφη.
[ΣΗΜ.: Εις το Siteυπάρχουν μόνο τμήματα της εργασίας του θέματος και έχουν παραληφθεί ορισμένα, τα οποία έχουν καταγραφεί μόνον εν είδει περιληπτικών σημειώσεων, λόγω ελλείψεως χρόνου επί του παρόντος. Γι’ αυτό ίσως κάποια επί μέρους θέματα θεωρηθούν άσχετα μεταξύ τους, ενώ στο σύνολό τους είναι και σχετικά και δεόντως συνδεδεμένα].
1. Λιθοβολισμοί, διώξεις και έλλειψη φιλοξένου διαθέσεως κατά το πέρασμα του Αγίου μας εκ μερικών οικισμών και εκδίωξή του από το Σπήλαιο στα Σπήλια με αναμμένο δαυλό, σύμφωνα με τοπικές παραδόσεις, αλλά και το μαρτύριο της ταλαιπωρίας που του επέβαλαν αδίκως αργότερα, καθώς εσύρθη σε μακρές δίκες διά δήθεν εδαφικόν διά τον χώρον της Μονής, παρά το ότι είχαν γίνει όλες οι νόμιμες διαδικασίες, και οι οποίες δίκες έφθασαν μέχρι την Κέρκυρα και τη Βενετία, κατά παλαιές παραδόσεις. Οι μακρές δίκες είναι γεγονός` αυτός και ο λόγος που το Πατριαρχείο απέρριψε την α΄ αίτηση που υπεβλήθη για την ανακήρυξη της Αγιότητός Του.
2. Στάσις του ιερ. Γεωργ. Βαλσάμου, αλλά και πόσων άραγε ακολούθων του ;
3. Αντίδρασις μη Ορθοδόξων κατά την α΄ Ανακομιδήν του Ι. Λειψάνου του Αγίου μας. (Σχετ. και η υπ’ αριθ. Ε΄ αναφορά του κεφαλαίου των Σημειώσεων στο τέλος του παρόντος).
4. Διατί ο Άγιος, ενώ η Μονή την οποία ίδρυσε, δηλ. η Νέα Ιερουσαλήμ, ευρίσκεται εις Ι. Μητρόπολιν του Οικουμ. Πατριαρχείου, ανακηρύσσει αυτήν Πατριαρχικόν Σταυροπήγιον; Τι φοβόταν; Μήπως κατάργησιν της Ι. Μητροπόλεως, όπως είχε ξανασυμβεί, ή ουνιτοποίησιν αυτής ή άλλο τι ; π. χ. κατάργησιν της Ι. Μονής μετά την εκδημίαν αυτού και επιστροφήν των χώρων στους πρώην επιστάτας των; Πόσο οικεία άλλωστε στο νησί μας η αντίληψις: τί ήρθε τώρα κι αυτός εδώ να μας αναστατώσει ; Καλά δεν ήμαστε όπως ήμαστε ; Τις οίδεν πόσες φορές εποίει μόνος ή με πολύ ελαχίστους τις ι. Ακολουθίες και ιδίως κατά τις Μεγάλες Εορτές!
Αλλά ευτυχώς που ο Άγιός μας δεν ήταν κάλαμος υπό ανέμου σαλευόμενος (πρβλ. Ματθ. ΙΑ΄,7), αλλ’ απεναντίας διεκρίνετο διά σταθερότητα, διαθέτων τεραστίαν υπομονήν, τεραστίαν αντοχήν, τεραστίαν ανεξικακίαν, πολλήν σοφίαν και πολλήν γενναιότητα και που δεν ήταν άνθρωπος της ξεγνοιασιάς, της αδιαφορίας και της καλοπέρασης, αλλ’ απεναντίας επρονόησε για τα πάντα, επρόλαβε τα πάντα και τους πάντες, και κατωχύρωσε τα πάντα.
5. Διατί χρειάστηκε τόσος αγώνας εκ μέρους του Αγίου διά την κατοχύρωσιν των χώρων της Ι. Μονής ;
6. Διατί στις Ακολουθίες του Αγίου υπάρχουν οι ύμνοι: «Ωσεί σκύμνοι λεόντων, ενεδρεύουσι Πάτερ, την Μονήν σου σπαράξαι, τους καμάτους δε τους σους απολέσαι εις τέλος, συ δε νοερώς, τας βουλάς αυτών εξαφάνισον, και την ποίμνην σου διατήρησον» (Ευλογητάρια), και «Σύντριψον τας μύλας, ζητούντων αφανίσαι, Γεράσιμε, σους πόνους» ; (Εγκώμια γ΄ Στάσεως). Μόνον οι αιρετικοί ήταν το πρόβλημα άραγε ; ή μήπως υπήρχαν και άλλοι λόγοι ; Βέβαια ο Άγιός μας αντιμετώπισε την όλη εναντίον του τότε κατάσταση εφαρμόζοντας την του Παύλου προτροπήν «Μή νικώ υπό του κακού, αλλά νίκα εν τω αγαθώ το κακόν» (Ρωμ. ΙΒ΄, 21), χωρίς να επιδιώκει την τιμωρίαν ή την διαπόμπευσιν των αντιδιατιθεμένων. Απεναντίας οδήγησεν αυτούς εις έμπρακτον μετάνοιαν και σωφρονισμόν, εφαρμόζων και ετέραν του Παύλου προτροπήν «Δούλον δε Κυρίου ου δει μάχεσθαι, αλλ’ ήπιον είναι προς πάντας, διδακτικόν, ανεξίκακον, εν πραϋτητι παιδεύοντα τους αντιδιατιθεμένους…». (2 Τιμ. Β΄ 24-26). Αυτός και ο λόγος που μαζί και με τις θείες επεμβάσεις όλα ξεχάστηκαν πολύ γρήγορα και εγκαθιδρύθη ο Άγιός μας, όπως εγκαθιδρύθη, τόσο στον τόπο των Ομαλών όσο και στις καρδιές και στη συνείδηση του κόσμου. . Ήδη από πολύ ενωρίς το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου άρχισε να διακρίνει την αρετή και την Αγιότητά Του, παρ΄όλο που επιμελώς απέκρυπτε αυτά. Ήδη ενώ ακόμη ήταν στο Σπήλαιο, πολλοί προσήρχοντο γιά τα ποικίλα προβλήματα και δεινά του βίου, γιά τον κουφισμό του βάρους των πλημμελημάτων και τη χάραξη ορθής πορείας, για τις σοφές συμβουλές του, για τη μεσιτεία του προς τον Θεό. Το ίδιο έγινε λίγο αργότερα και στον τόπο των Ομαλών. Και εκεί είχαν πάλι την ευκαιρία να τον βλέπουν και να απολαμβάνουν τις δι’ αυτού δωρεές του Θεού. Όπως δε σημειώνει ο Μητροφάνης: «…Καθαγνίσας ουν εαυτόν, και δάκρυσι ποταμηδόν αποπλύνας και εκκαθάρας, και θαυμάτων χάριν παρά Θεού ειληφώς, του Αγίου Πνεύματος γέγονε καταγώγιον. Ού τη επιλάμψει και αίγλη, ανομβρίας ούσης, ύδωρ διά προσευχής καταγαγών, ικανώς την γην κατήρδευσεν` έτι δε και δαιμονώντας ιάσατο, και ασθενούσι την ρώσιν εχαρίσατο…». Αλλά σ’ εκείνα τα τόσο δύσκολα χρόνια για την παιδευτική καλλιέργεια, και παρά τον τόσο εξαντλητικό βίο που διήγε, θεώρησε απαραίτητο να βοηθήσει και τα παιδιά της τοπικής κοινωνίας και όχι μόνον. Έτσι παρείχε τον πολλαπλόν πλούτον των χαρισμάτων και των γνώσεών του, καθιστώντας αυτά, όσο ήταν δυνατό, κοινωνούς αυτών, ασκώντας σ’ αυτά σημαντικότατο παιδευτικό έργο. Να σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι είχε συν τοις άλλοις και ευρεία φιλολογική και δογματική κατάρτιση. Για όλα αυτά και όχι μόνο «Διδάσκαλον κυρ Γεράσιμον» αποκαλούσαν Αυτόν. Ταυτοχρόνως δε ήταν και γενικότερο και ποικίλλο το φιλανθρωπικό έργο που επετέλεσε, σύμφωνα και με την υμνολογία: «…χορηγός τοις ενδεέσι και προστάτης ορφανών και διδάσκαλος παντοίων νοημάτων ευσεβών…» και άλλα πολλά θα μπορούσαν να αναφερθούν που δεν χωρούν στη σύντομη αυτή αναφορά. Οι ανωτέρω ύμνοι όμως, οι αναφερόμενοι στην αρχή της παραγράφου, εγράφησαν αργότερα και παραμένουν. Άρα υπήρχαν και στη συνέχεια ανησυχητικά φαινόμενα. Επομένως ήταν άκρως δικαιολογημένοι οι φόβοι του Αγίου, καθώς και η ενέργειά του να ανακηρυχθεί η Μονή Πατριαρχικόν Σταυροπήγιον.
Δεν θα αναφερόμεθα στα παραπάνω πικρά γεγονότα - δεν είναι καθόλου ευχάριστο αυτό - εάν η ιστορία δεν επαναλαμβάνετο, αλλά δυστυχώς επαναλαμβάνεται και μάλιστα πανομοιοτύπως, όπως θα δούμε και στη συνέχεια.
7. Το Τυπογραφείο του Αρχιερέως Νικοδήμου Μεταξά λειτουργεί στη Μονή του Αγίου μας κρυφίως, διότι δεν ήτο ανεκτόν να τυπώνονται Ορθόδοξα Βιβλία και να διαδίδονται ευρέως και ευκόλως οι Ορθόδοξες θέσεις.
8. Η α΄ έκδοσις των Ακολουθιών του Αγίου – έκδοσις του ανωτέρω Τυπογραφείου (1625) –φέρει τον παραπλανητικόν τίτλον «Βιβλίον του Ορθού Λόγου, Βεβαίωσις καλούμενον», - ο «ορθός λόγος» ήταν ο υψηλότερος στόχος, το ανώτερον ιδανικόν της τότε εποχής στη Δύση - και αναφέρει, παραπλανητικώς επίσης, ότι εξεδόθη εν Λωνδώνη (Λονδίνον) διά τους ανωτέρω προφανώς λόγους. [Φαίνεται ότι είναι ορθή η πληροφορία που καταχωρεί ο Τσιτσέλης στον α΄ τόμο των Κεφ/κών Συμμίκτων, σε υποσημ. της σελ. 48, όπου γράφει: «Αγνοούμεν όμως πού βασισθείς ο Ι. Πολλάνης (ίδ. Άγιος Γεράσιμος. Εν Κεφαλληνιακή Εφημερίδι, αριθ. 13 του 1896), λέγει, ότι συνετάχθη αύτη το 1596». Κατά το έτος αυτό εγκατεστάθησαν εις την Μονήν ο Επίσκοπος Μαϊνης (Μάνης) Ιερεμίας Κατσαϊτης, ο οποίος άφησε την Επισκοπή του και αφοσιώθηκε στην προστασία και υπηρεσία της Μονής, και προβαίνει στις δέουσες ενέργειες δύο φορές, προκειμένου να γίνει η επίσημη αγιοκατάταξις του Αγίου από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, και επίσης ο λόγιος Ιερομόναχος Μητροφάνης, ο Ναυπλιεύς, ο πρώτος βιογράφος και υμνογράφος του Αγίου μας, ο οποίος φαίνεται συνέταξε αμέσως, όπως ήλθε το 1596 από τη Ζάκυνθο {κατά τον Νικόλαον Κατραμήν, Αρχιεπ. Ζακύνθου, στα Φιλολογικά Ανάλεκτα Ζακύνθου, εν Ζακύνθω1880, σ. 120 «διετέλεσεν πολλά έτη εν Ζακύνθω διδάσκων ευδοκίμως την Ελληνικήν γλώσσαν» και ότι «γηράσας εν Ζακύνθω διδάσκων, απήλθε και εμόνασεν εν Κεφαλληνία», (Βλ. σχ. Πρωτ. Γεωργίου Μεταλληνού: Πρακτικά Ε΄Συνεδρίου-2009- διά τα 1950 έτη από του ναυαγίου και της διασώσεως του Απ. Παύλου και τα 500 έτη από της γεννήσεως του Αγ. Γερασίμου-Εισήγησιν Πρωτ. Γεωργίου Αντζουλάτου, σ. 83,84)}, την Ακολουθία και τη βιογραφία του Αγίου-, η οποία συμπεριλαμβάνεται στην εν λόγω Ακολουθία – Συναξάριον εις την ΣΤ΄Ωδήν. (Η Ακολουθία και η Βιογραφία του Αγίου είναι δύο σημαντικότατα, εξαιρετικά και θεμελιακά έργα του Μητροφάνους διά την περίοδον εκείνην, αλλά και διά την συνέχεια). Άρα η Ακολουθία συνετάχθη το 1596 και παρέμενε σε χειρόγραφο μέχρι το 1625 που έγινε η α΄ έκδοσή της «δαπάνη και επιμελεία του Ιερεμίου Κατσαϊτου Επισκόπου Μαϊνης», όπως σημειώνει στην ίδια υποσημείωση ο Τσιτσέλης].
9. Το Απολυτίκιον του Αγίου αρχικώς εις ήχον δ΄ (ουσιαστικώς β΄ ) – επείσακτον μέλος - , ήχον δηλ. χρωματικόν, μελιχρόν και προξενούντα συγκίνησιν.(Βλ. σχετ. στίχους Παρακλητικής στο τέλος του β΄ ήχου και Γεωργίου Αθανασοπούλου «Θεωρία της Βυζαντινής Μουσικής», σελ. 139). Δεν τολμούσαν να ονομάσουν τον Άγιον «Των Ορθοδόξων προστάτην», ούτε «Της Νήσου» ή «Της Κεφαλληνίας προστάτην», αλλά μόνον «Της μονής» (και με μικρό μ). Δηλ. έδεκει-έδεκει, κατά το κοινώς λεγόμενον, και μετά βίας και κρυφά μή τους ακούσουν.-Ερώτησις: Μήπως η έναρξις «Της μονής τον προστάτην…» είχε και την έννοιαν της ενημερώσεως και υπομνήσεως ότι όποιος εχθρεύεται την Μονήν έχει αντίπαλον τον ίδιο τον Άγιο, ο οποίος εθαυματουργούσε ακαταπαύστως; Αλλά και εις όλην την αρχικήν Ακολουθίαν του Μητροφάνους ο Άγιος αναφέρεται ως υπόδειγμα αρετής και τελειότητος, ως θείου φωτός εμφορούμενος, κατατρυφών τελεώτατα των επιλάμψεων καλλονής αρρήτου και θείας μεθέξεως, ή νυν λαμπροφανώς παρίσταται, κ.ά.π., και αποφεύγονται εκφράσεις περί προστασίας της Νήσου, προφανώς διά τους ιδίους λόγους, ο δε όρος Κεφαλληνία αναφέρεται μίαν και μόνην φοράν εις το δοξαστικό της Λιτής, αλλά και εκεί με καθαρώς πνευματικόν χαρακτήρα «… και της Κεφαλληνίας επλήθυνε τα πνευματικά σπέρματα…». (Ο Μικρός Εσπερινός της 20ής Οκτωβρίου, εις τον οποίο ο Άγιος αναφέρεται «Των Κεφαλλήνων προστάτης…» -4ον Κεκραγάριον- και «…φρουρός γαρ και προστάτης εδόθης τη ση Νήσω…» -3ον Στιχηρόν-, αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη). Ίσως αυτή η τακτική να κράτησε καθ’ όλη τη διάρκεια της ενετοκρατίας. Ίσως καθ’ όλη αυτή την μακρά περίοδο απεφεύγετο εις την υμνολογία η χρήσις εκφράσεων αναφερομένων εις την προστασίαν της Νήσου υπό του Αγίου, καθ’ ότι οι ύμνοι ψαλλόμενοι ακούγονται εκφώνως, ενώ αντιθέτως εις την σύντομον βιογραφίαν την αναφερομένην εις το μαρτυρικόν Γράμμα, το οποίο υπεβλήθη εις το Οικουμενικόν Πατριαρχείον διά την ανακήρυξιν της αγιότητος του Αγίου αναγράφεται η πρότασις: «Πιστεύεται βεβαίως παρά πάσι τοις ενταύθα χριστιανοίς διαφυλαχθήναι την Νήσον ταύτην αναιχμαλώτιστον, εν τω καιρώ της των Αγαρηνών μάχης, διά προσευχής του αυτού Πατρός». Τούτο αναφέρεται εις την νικηφόρον ναυμαχίαν της Ναυπάκτου, κατά την οποία συνετρίβησαν οι Τούρκοι, γεγονός που διετήρησε αναιχμαλώτιστα τα Ιόνια Νησιά και ματαίωσε τα επεκτατικά σχέδια των Τούρκων προς τη Δύση. Υπάρχει σχετική παράδοσις περί αυτού. Επίσης και οι Λευκάδιοι, οι οποίοι ευλαβούνται ιδιαίτερα τον Άγιό μας, αποδίδουν εις Αυτόν τη λύση της πολιορκίας της Λευκάδας από τον Αλή Πασά και έτσι τη σωτηρία του νησιού τους στις 20 Οκτωβρίου του 1807, δηλ. την ημέρα της Μνήμης Του. Στον Μητροπολιτικό Ναό της Λευκάδας-Συλλογή μεταβυζαντινών εικόνων Επτανησιακής τέχνης- σώζεται θαυμάσια Εικόνα αναφερομένη εις αυτό το θέμα, παριστώσα τον Άγιο προσευχόμενο πλησίον της θαλάσσης και τα εχθρικά πλοία στο βάθος εγκαταλείποντα τη Λευκάδα.(Βλ. σχετ. Λεύκωμα: «Ιστορώντας τον Άγιο Γεράσιμο» Γερ. Γαλανού & Κων. Στάβερη, Έκδ. Ι. Μητροπόλεως Κεφαλληνίας 2009, σελ. 124).
Και διά να επανέλθουμε στο θέμα του Απολυτικίου. Δεν τολμούσαν να αναφέρουν κάν το όνομα του Αγίου επισήμως, αλλά τούτο αποσιωπάται. Η συγκεκριμένη πρότασις του Απολυτικίου σταματά εις το «επαινέσωμεν πιστοί» δεν υπάρχει το «θείον Γεράσιμον». (Η λοιπή ακολουθία, η οποία συνετάγη ολίγον βραδύτερον είναι ως η σημερινή, μόνο που εις την σημερινήν παρατηρούμεν μεταφοράν των Αποστίχων του Εσπερινού της 20ής Οκτωβρίου εις τον Εσπερινόν της 16ης Αυγούστου και για τον Εσπερινό της 20ής Οκτωβρίου συνετάγησαν τα «Χαίροις Κεφαλληνίας στερρόν…» κλπ., αργότερα δέ έγιναν και άλλες προσθήκες ύμνων εις την 20ήν Οκτωβρίου, καθώς και θαυμάσιος Οίκος εις την ΣΤ΄ Ωδήν. Συνετάγησαν επίσης τα Εγκώμια και άλλες Ακολουθίες όπως, Παρακλητικού Κανόνος και Χαιρετισμών, καθώς και η πλήρης και λαμπρά Ακολουθία της 16ης Αυγούστου ). Προφανώς το Απολυτίκιον «Της μονής τον προστάτην» ήτο ο α΄ ύμνος που συνετάγη, και τούτο έγινε κατά την περίοδο των δεινών αντιδράσεων. Ίσως ελέγετο κρυφίως και σε μερικούς ακόμη Ναούς ή Μονές της Νήσου και γι’ αυτό να διετηρήθη επ’ αρκετόν η ελλιπής αρχική του μορφή. Μας ξενίζει δε το γεγονός ότι, ακόμη και στην 8η κατά σειρά έκδοση της Ακολουθίας, που έγινε το 1789 δηλ. 164 έτη μετά την έκδοση της α΄ Ακολουθίας (1625) και 210 έτη από της Κοιμήσεως του Αγίου (1579) και 167 έτη από της επισήμου εις Άγιον ανακηρύξεως υπό της Εκκλησίας (1622), το Απολυτίκιο αυτό παραμένει με την αρχική του ελλιπή μορφή.
Είναι προφανές ότι, αν λάβουμε υπ’ όψιν τα τότε κρατούντα, δεν εφοβούντο διώξεις με τη μορφή φυλακίσεων, θανατώσεων ή άλλων βασάνων. Μόνο τη δυσμένεια θα εξασφάλιζαν με όσα αυτή συνεπήγετο για τις εποχές εκείνες, αλλά η εκτίμησή μας είναι ότι δεν υπελόγιζαν τόσο τις επιπτώσεις αυτές. Οι προπάτορές μας έχοντες υπ’ όψιν την αγιότητα βίου του Αγίου, τα άπειρα θαύματά του προ και μετά την Κοίμησή του και την αφθαρσία του Ι. Λειψάνου του, βρύοντος αενάως τα θαύματα, είχαν πλέον συνειδητοποιήσει ότι, αν τα πράγματα εσυνεχίζοντο έτσι, καί ο θρίαμβος της Ορθοδοξίας θα ήταν εξασφαλισμένος καί τα αιρετικά και άθεα ρεύματα της Δύσεως θα ήταν καταδικασμένα εις αφανισμόν. Ήταν πλέον ολοφάνερο ότι ο Άγιος ήταν για την Κεφαλληνία ένα μέγιστο δώρο από τον Θεό για τους δικούς Του λόγους ως ψάλλουμε και στην Υμνολογία: «Δώρον δοθέν μοι ουρανόθεν, πάτερ έγνων σε, η Νήσος σου βοά σοι, χαρμοσύνως διό Θεόπεμπτον κηρύττω, την έλευσίν σου Όσιε, και δοξάζω τον δοτήρα»(τροπάριον της ζ΄ Ωδής του β΄ Κανόνος της Εορτής της ΙΣΤ΄Αυγούστου), «Ζώντα γάρ και μετά πότμον θησαυρόν σε επλουτήσαμεν»(από το Δοξαστικό των Κεκραγαρίων του Εσπερινού της ΙΣΤ΄Αυγούστου) κ.ά παρόμοια, μεταγενεστέρως γραφέντα βέβαια για τους παραπάνω, αλλά και τους εις την συνέχειαν αυτονοήτους λόγους. Άρα για την εξασφάλιση μιας θαυμαστής συνέχειας απαραίτητη προϋπόθεσις ήτο η διαφύλαξις, πάση θυσία, της Ι. Μονής μετά των χώρων αυτής, και του Ι. Σκηνώματος. Επομένως έπρεπε να αποφεύγονται εντυπωσιακές εκδηλώσεις και ύμνοι, που θα μπορούσαν να προκαλέσουν, όπως ύμνοι αναφερόμενοι στην Ορθοδοξία, στην προστασία της Νήσου κλπ. και γενικά σε ό,τι θα μπορούσε να προκαλέσει. Έτσι ερμηνεύεται πλήρως η τακτική που ηκολουθείτω σε όλη την αναφερθείσα μακρά περίοδο, καθώς και οι αναφερθέντες ύμνοι: «Σύντριψον τας μύλας» και «Ωσεί σκύμνοι λεόντων».
Δεν έχω υπ’ όψιν μου να υπήρξε - και τούτο χρήζει ερεύνης βέβαια - καμμία αντίδρασις στην καθιέρωση της τιμής προς τους δύο άλλους Αγίους της Επτανήσου και λογικώς δεν πρέπει να υπήρξε διά τους εξής λόγους: α΄. Ο Άγ. Σπυρίδων εβίωσε κατά την πρώτη περίοδο της Εκκλησίας, όταν αυτή ακόμη ήτο αδιαίρετος, δηλ. πρό του σχίσματος, οπότε ανεγνώριζαν αυτόν και οι Ανατολικοί και οι Δυτικοί. Επομένως όταν το Ιερό του Σκήνωμα αφίχθη στην Κέρκυρα, μετά την άλωση της Κων/λεως από τους Τούρκους, δεν είχαν λόγο να αντιδράσουν ούτε οι Ορθόδοξοι, ούτε οι παπικοί. Και β΄. Η ανακομιδή του Ι. Σκηνώματος του Αγ. Διονυσίου στις απομακρυσμένες νησίδες Στροφάδες και η αναγνώριση της Αγιότητός του καθ’ όν χρόνον παρέμενεν εκεί, το Ιερό του Σκήνωμα, σε τόπο δηλ. ιδιαίτερα απομακρυσμένο, συνετέλεσαν ώστε να μην υπάρξουν στη Ζάκυνθο αντιδράσεις. Άλλωστε είχε ήδη επιβεβαιωθεί από τα προϋπάρξαντα σχετικά με τον Άγιο Γεράσιμο, η ορθότης της Ορθοδοξίας και οι δυτικοί μετά το πρώτο εκείνο σοκ δεν είχαν πλέον ούτε τη δύναμη, ούτε τη διάθεση για μία νέα ατελέσφορη αντίδραση σαν την προηγούμενη. Επί πλέον οι Ορθόδοξοι της Ζακύνθου είδαν με βαθειά ικανοποίηση την απόκτηση και από το δικό τους νησί ενός μεγάλου Αγίου και μάλιστα με αφθαρσία του σώματός του, όπως και οι νήσοι Κεφαλληνία και Κέρκυρα και επί πλέον από το ίδιο τους το νησί καταγόμενον. Αυτό είναι ολοφάνερο και από τη σχετική υμνολογία. Παραθέτουμε στο σημείο αυτό δύο σχετικά κείμενα: α΄) Οίκος ΣΤ΄ Ωδής ΙΖ΄ Δεκεμβρίου Μνήμη Αγ. Διονυσίου Ζακύνθου: «Σιγησάτωσαν ήδη σιγησάτωσαν, οι μέχρι δεύρο σφαλερώς λέγοντες, μη είναι τη θεοσώστω Ζακύνθω, τον οικείον προστάτην, και προς Θεόν πρέσβυν θερμότατον, καθά και εν πολλαίς των επισήμων πόλεων και χωρών Ορθοδόξων. Ένεστι γαρ και μάλα καλώς, ο σεπτός εν Ιεράρχαις Διονύσιος, ο θαυμαστός Αιγίνης πρόεδρος, ταύτης δε γόνος ευκλεής, καί θρέμμα αξιέπαινον. Ουκέτι λοιπόν ζηλοί Ζάκυνθος η ευδαίμων, Κεφαλληνίαν και Κέρκυραν, τας φίλας γείτονας, διά το αυτάς μέγα σεμνύνεσθαι, επί τοις θείοις και ιεροίς λειψάνοις, Γερασίμου τε καί Σπυρίδωνος, αλλοδαποίς τυγχάνουσιν` αλλ’ εκείνας μεν, προσφιλώς, συγκαλείται, προς φαιδράν πανήγυριν του ιδίου αυτόχθονος` ώσπερ δη καί προσφόρως, την εν Κυκλάσι προσφωνεί Αίγιναν, συν τη πανσέπτω των Στροφάδων Μονή, τη το θείον και ιερόν αυτού σκήνος, ευτυχώς θησαυρισάση, του αξίως ευφημήσαι, και φαιδρώς πανηγυρίσαι, το κοινόν κλέος νυν Διονύσιον», και β΄) Δοξαστικόν των Αίνων του Όρθρου της ιδίας Εορτής: «Εορτήν χαρμόσυνον, εορτάζει σήμερον Ζάκυνθος, ω φιλέορτοι, Ιεράρχου καινού μνήμην τελούσα, Διονυσίου του εξ αυτής ανατείλαντος` και συγκαλείται τας φίλας πόλεις και νήσους, τας γείτονας, Κεφαλληνίαν και Κέρκυραν` την μεν ως εν τοις άλλοις οις κέκτηται, Σπυρίδωνα αυχούσαν τον πολυθαύμαστον, την δε, ως τον θαυματουργόν πλουτούσα νέον Γεράσιμον, συνευφρανθήναι πνευματικώς, και πανηγυρίσαι θεοπρεπώς` μεθ’ων και ημείς ψάλλοντες είπωμεν` ο εν Αγίοις θαυμαστός Κύριος, ταις αυτών ικεσίαις, τα επί γης των Ορθοδόξων συστήματα, εκ παντοίων κινδύνων λύτρωσαι, και της ουρανίου βασιλείας αξίωσον ως Φιλάνθρωπος». Δηλ. το είχαν καημό οι άνθρωποι (στη Ζάκυνθο)` ποιοι θα ήταν εύκολο να αντιδράσουν; Όμως και ο Άγ. Σπυρίδων, οικονομήθησαν ούτω πως τα πράγματα, ώστε να διασαφήσει περίτρανα τη θέση του. Μετά την άφιξη του Ι. Σκηνώματός του στην Κέρκυρα έγιναν μεγάλες προσπάθειες υπό των Βενετών, εχόντων τότε και την κυριαρχία των Επτανήσων, ματαίως βέβαια, μήπως πεισθούν οι Κερκυραίοι για τη μεταφορά του στη Βενετία, οι οποίες επειδή απέτυχαν ελήφθη άλλη απόφαση. Μετά και την εκδίωξη των Τούρκων υπό του Αγίου (11 Αυγούστου 1716) και διά λόγους ευγνωμοσύνης και ευχαριστίας και υπό των παπικών προς τον Άγιο, να κτισθεί Αλτάϊον εντός του Ι. Ναού του στην Κέρκυρα προκειμένου να γίνονται εκεί και παπικές λειτουργίες. Τούτο βέβαια απεφεύχθη διότι μετά από α΄ και β΄ παρότρυνσιν του Αγίου, και ανυπακοή που ακολούθησε, και επιμονή, και συγκέντρωση των υλικών και της μαρμάρινης πλάκας για το εγχείρημα, παρενέβη ο Θεός διά του Αγίου διά φοβερών Σημείων, και εματαίωσε τούτο, και ετιμώρησε, και σαφέστατα κατέδειξε τόσο την αλήθεια της Ορθοδοξίας όσο και την παπική πλάνη. (Βλ. σχετ. το έργον του Αγίου Αθανασίου του Παρίου «Ουρανού Κρίσις» επιγραφόμενον, εις το οποίο υπάρχει εκτενής αναφορά εις τα γεγονότα αυτά, καθώς και εις τα συναξάρια των Ι. Ακολουθιών του Αγίου, όπου εις όλα υπάρχει επίσης σχετική αναφορά).
Και διά να επανέλθουμε εις τα ανωτέρω. Ίσως σε όλη την υμνολογία της Εκκλησίας μας να μην υπάρχει άλλο τροπάριο τόσο ταλαιπωρημένο όσο αυτό (το ανωτέρω αναφερόμενο, δηλ. «Των Ορθοδόξων προστάτην», αρχικά «Της μονής τον προστάτην»). Εις τόσην δυσμένειαν είχε περιέλθει το όνομα του Αγίου μας και τόσον ανεπιθύμητον διά τους μη ειδότας ήτο. Αλλ’ «Άλλαι μεν βουλαί ανθρώπων, άλλα δε Θεός κελεύει». «Τω βουλήματι Αυτού τίς ανθέστηκε;»(Ρωμ. Θ΄, 19). Ούτω, καθώς διά θείων επεμβάσεων οσημέραι συνειδητοποιείται εις βάθος η Αγιότης του Αγίου, αλλάζουν τα πάντα και αποκαθίσταται αδιαμφισβητήτως η αλήθεια. Τότε και το Απολυτίκιον του Αγίου μας παίρνει την σημερινήν θριαμβευτικήν του μορφήν. Ούτω αντί «Της μονής τον προστάτην» γράφεται «Των Ορθοδόξων προστάτην», εις το «επαινέσωμεν πιστοί» προστίθεται το «θείον Γεράσιμον». Ο ήχος μετατρέπεται εις α΄, δηλ. μεγαλοπρεπή, πανηγυρικόν, διατονικόν, προξενούντα θείον ενθουσιασμόν από χρωματικός που ήτο, διά τον οποίον ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης λέγει: «Είναι ο ήχος όπου έχει το μέλος ορθόν τε και σύντονον και γενναίον. Όλων των άλλων ήχων ο λαμπρότερος». (Βλ. σχετ. και στίχους Παρακλητικής στο τέλος του α΄ ήχου, καθώς και Γεωργ. Αθανασοπούλου όπ. παρ. σελ. 133).
Όπως όμως προαναφέραμε, η ιστορία επαναλαμβάνεται. Γι’ αυτό και όταν ανεκινήθη το θέμα της ταυτίσεως της Κεφαλληνίας με τη Μελίτη των Πράξεων είχαμε πολλαπλές αντιδράσεις και διά διαφόρους λόγους. (Οι αντιδράσεις αρχικώς ήταν λιγότερο αρνητικές, και πολύ περισσότερο από θετικές έως ενθουσιώδεις διά ποικίλους λόγους είτε ευσεβείας, είτε τοπικιστικούς, είτε ευτελών συμφερόντων και φιλοδοξιών. Όταν όμως συν τη παρόδω του χρόνου η έρευνα κατέδειξε ότι ο Άγιος Σώστης της Πεσσάδας ήταν ο τόπος του ναυαγίου, δηλ. τόπος άγριος, μη εκμεταλλεύσιμος και μη πλησίον στις πόλεις της νήσου, ο ζήλος πολλών εξέλιπε. Συνήντησαν τον ναυαγό Απόστολο στους τραχείς και αφιλόξενους βράχους της Πεσσάδας και τον περιφρόνησαν. Δεν εστάθησαν «τυχεροί» ούτε Αυτός, ούτε αυτοί, να ναυαγήσει δηλ. εις «επιθυμητόν» και «συμφέροντα» τόπον…..). Εκ των εν προβληματισμώ κατά την αρχική εμφάνιση του θέματος, όπως προαναφέραμε, δεν εξαιρείται και ο γράφων, ο οποίος αρχικώς είχε αρκετές επιφυλάξεις. Το πλήθος όμως των πολλών, ετεροκλήτων και αδιασείστων στοιχείων, τα οποία άρχισαν να παρουσιάζονται το ένα μετά το άλλο – όλα σχεδόν έχουν καταγραφεί στους Τόμους των Πρακτικών των Διεθνών Συνεδρίων, που ακολούθησαν για το θέμα αυτό – σε συνδυασμό και με Άνωθεν αδιάψευστες επιβεβαιώσεις, διότι ο Θεός, ως σύνηθες Αυτώ εστίν, ουκ αφήκεν αμάρτυρον (πρβλ. Πράξ. ΙΔ΄, 17) και το θέμα τούτο, μας έχουν δείξει επαρκώς το ακριβές σημείον της προσαράξεως, την διαδρομήν της κολυμβήσεως και το τελικόν σημείον της διασώσεως του πολύτλαντος Αποστόλου εις την ξηράν. Έτσι έμειναν σταθερά αποδεχόμενοι το θέμα: ο περισσότερος κόσμος, ο προσερχόμενος ανιδιοτελώς στην Εκκλησία και γενικά οι πνευματικοί άνθρωποι που δεν απέβλεπαν σε ιδιοτελείς σκοπούς και που δεν διακατείχοντο από αισθήματα ζήλειας και διαφόρων ματαίων υπολογισμών.
Εις το σημείο αυτό θεωρούμε σκόπιμο το να γίνουν κάποιες διευκρινήσεις, προκειμένου να προλάβουμε πιθανές απορίες, οι οποίες ναι μεν δεν έχουμε υπ’ όψιν να έχουν διατυπωθεί δημοσίως μέχρι τούδε, αλλά που από κάποιες ενδείξεις ενδέχεται να υπάρχουν.
Ίσως αναρωτηθεί τις: Θα έχει άραγε από τώρα και στο εξής η Κεφαλληνία δύο πολιούχους Αγίους ; Η απάντησις είναι, όχι. Άλλο ο Απόστολος πού είναι ο Φωτιστής ενός τόπου και ο Ιδρυτής της τοπικής Αποστολικής Εκκλησίας του και άλλο ο και από τον Θεόν και δι’ εμφανών σημείων ωρισμένος προστάτης Άγιος, πλην ελαχίστων περιπτώσεων, όπως π. χ. ο Απόστολος Ανδρέας, ο οποίος είναι και Φωτιστής και Πολιούχος των Πατρών. Απεναντίας, τα παραδείγματα των περιπτώσεων, κατά τις οποίες Φωτιστής Άγιος και Πολιούχος Άγιος δεν ταυτίζονται, είναι πάμπολλα, χωρίς εννοείται αυτό να σημαίνει ότι ο κάθε τόπος που εφωτίσθη από έναν Άπόστολο αποξενούται από την ευλογία και τις ικεσίες υπέρ του τόπου αυτού υπό του Αποστόλου εκείνου. Αναφέρουμε ενδεικτικώς τέσσερα παραδείγματα. Πρώτον. Θεσσαλονίκη. Η Εκκλησία της Θεσσαλονίκης , ως μαρτυρούν σαφώς οι Πράξεις των Αποστόλων, ιδρύθηκε από τον Απόστολο Παύλο. (Πράξ. ΙΖ΄, 1-10), ο οποίος αργότερα στέλνει και τις δύο προς Θεσσαλονικείς Επιστολές του. Παρ’ όλα αυτά, που είναι από παλαιόθεν γνωστά, Πολιούχος Άγιος της Θεσσαλονίκης καθιερώνεται από πολύ ενωρίς και παραμένει ο Άγιος Δημήτριος. Πολύ αργότερα, ως γνωστόν, (αλλά και πριν και μετά ανεδείχθησαν εν Θεσσαλονίκη πολλοί Άγιοι), ανεδείχθη άλλος επίσης μέγας Άγιος και της Ορθοδοξίας πρόμαχος και διδάσκαλος, ο Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο Κήρυξ της χάριτος. Οι Θεσσαλονικείς ουδόλως ανησύχησαν περί τούτου. Απεναντίας μάλιστα. Και σεμνύνονται δι’ αυτόν, και μεγαλοπρεπή Ναόν επ’ ονόματι αυτού ωκοδόμησαν και μάλιστα καθιέρωσαν αυτόν ως Μητροπολιτικόν Ναόν, και «Θεσσαλονίκης το καύχημα» εις το Απολυτίκιον αυτού αναγράφεται. Πολιούχος Άγιος όμως παραμένει ο Άγιος Δημήτριος και ουδέποτε υπήρξε σκέψις οιασδήποτε μεταβολής. Δεύτερον. Βέροια. Η Εκκλησία της Βεροίας, ως επίσης μαρτυρούν οι Πράξεις, (Πράξ. ΙΖ΄, 10-15), ιδρύθηκε και αυτή από τον Παύλο. Δείκνυται άχρι του νυν το σημείο που ομίλησε στους κατοίκους` τα τελευταία δε χρόνια έχουν καθιερωθεί Παύλειες εκδηλώσεις. Πολιούχος Άγιος όμως είναι ο Άγιος Αντώνιος ο εν Βεροία, του οποίου η μνήμη εορτάζεται στις 17 Ιανουαρίου, την ίδια ημέρα δηλ. που εορτάζεται ο Μέγας Αντώνιος. Τρίτον. Αθήναι. Η Εκκλησία των Αθηνών ιδρύθηκε και αυτή από τον Παύλο (Πράξ ΙΖ΄, 15-34 & ΙΗ΄, 1). Στους στίχους αυτούς γίνεται εκτενής αναφορά σε όλα τα διατρέξαντα, όπως και στους στίχους των παραπάνω παραπομπών, οι οποίοι αναφέρονται στη Θεσσαλονίκη και στη Βέροια. Διασώζεται μάλιστα και ολόκληρη η ομιλία του Παύλου προς τους Αθηναίους. Δείκνυται και εδώ, εις τον Άρειο Πάγο, ο τόπος της ιστορικής εκείνης ομιλίας. Εδώ γίνεται κάθε χρόνο πανηγυρικός Εσπερινός στις 29 Ιουνίου εις ανάμνησιν του γεγονότος. Πολιούχος Άγιος και εις τας Αθήνας δεν είναι ο Παύλος, αλλά ο Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, εκ των ολίγων που επίστευσαν με το κήρυγμα εκείνο του Παύλου και που εορτάζεται στις 3 Οκτωβρίου. Η 3η Οκτωβρίου είναι ημέρα αργίας για το Δήμο Αθηναίων. Τέταρτον. Περιοχή Γορτύνης της Κρήτης. Στην περιοχή αυτή, σύμφωνα με την παράδοση, έδρασε ιεραποστολικώς ο Παύλος και εγκατέστησε ως Επίσκοπον τον αγαπητό συνεργάτη του Τίτο. Επίσης στους Καλούς Λιμένες, στα νότια της περιοχής Γορτύνης, στάθμευσε για λίγο, όπως αναφέρουν οι Πράξεις των Αποστόλων, το πλοίο που μετέφερε δέσμιο τον Παύλο στη Ρώμη προκειμένου να δικαστεί, όπως είχε ζητήσει ο ίδιος, από το αυτοκρατορικό δικαστήριο. Στη συνέχεια ακολούθησε το φοβερό εκείνο ταξίδι και το ναυάγιο, όπως λεπτομερώς αναφέρεται επίσης στις Πράξεις των Αποστόλων, το οποίο μετά από 14 ημερονύκτια είχε ως αποτέλεσμα την κατάληξη του Παύλου και των συμπλεόντων με αυτόν σε άλλη νήσο. Παρ’ όλα αυτά Πολιούχος Άγιος της Γορτύνης δεν είναι ο Απόστολος Παύλος, αλλά ο Άγιος Τίτος. Γίνονται όμως σημαντικές εκδηλώσεις στους Καλούς Λιμένες προς τιμήν του Αποστόλου Παύλου εις ανάμνησιν του περάσματός του από εκεί. Ομοίως και εις το Ρήγιον της Ιταλίας, όπου εσχάτως ανηγέρθη μέγας και περίλαμπρος Ορθόδοξος Ναός του Απ. Παύλου για τον ίδιο επίσης λόγο και μάλιστα σε χρόνο ρεκόρ, ενός έτους δηλ. και δύο ημερών (24-9-2009 Θεμελίωσις, 26-9-2010 Εγκαίνια). Ας τα προσέξουμε εμείς αυτά. Εάν εκεί, που στάθμευσε για λίγο ο Απόστολος και υπό καλές συνθήκες, γίνονται τιμητικές εκδηλώσεις, είναι υπερβολή εάν γίνεται και εδώ κάτι ανάλογο και ακόμη περισσότερο, όπου και ευλογημένος τόπος της διασώσεως είναι και όπου παρέμεινε επί τρεις μήνες φέρων το φως της θεογνωσίας στο νησί μας {γι’ αυτό και τα δύο αποκαλυπτικά σημεία στον Άγιο Σώστη Πεσσάδας την ημέρα των Θεοφανείων και την ώρα της Τελετής του Αγιασμού των υδάτων και τις δύο φορές(1986 και 2008), δηλωτικά και του ακριβούς σημείου της διασώσεως και του φωτιστικού έργου του Αποστόλου} και που εθεράπευσε τους ασθενείς μας; (Πράξ. ΚΖ΄ 41-44 και ΚΗ΄ , 8-11).
Ίσως είπει τις, καλά πάντα ταύτα, αλλά ας μετατεθεί το θέμα αυτό εις το μέλλον. Με μίαν όμως τοιαύτην λογικήν ουσιαστικώς παραπέμπουμε αυτό στις καλένδες, δηλ. το αχρηστεύουμε, το ματαιώνουμε, το καταργούμε. Ποιος μας υπόσχεται ότι και οι διάδοχοι των σημερινών «ανησυχούντων» δεν θα έχουν τις ίδιες αντιρρήσεις και επιφυλάξεις; Η των πραγμάτων αλήθεια όμως άλλα υπαγορεύει, διότι και στον επιστημονικό τομέα το θέμα τούτο κερδίζει συνεχώς έδαφος και μάλιστα με μεγάλη ταχύτητα - η αληθής επιστήμη, ως γνωστόν, του Θεού είναι -, και διά θείων σημείων η ιερά αυτή υπόθεσις έχει επιβεβαιωθεί. Τυχόν αντίθεσις ή άρνησίς μας να υπηρετήσωμεν αυτήν ισοδυναμεί με το να υποβάλωμεν τον Πρωτοκορυφαίον Απόστολον εις την δοκιμασίαν, την αποδοκιμασίαν και την απόρριψιν του «ξένου», ως εποιήσαμεν αρχικώς και εις τον Άγιόν μας, και η ιστορία επαναλαμβάνεται. Αντίστασις δεν υπήρξε στο νησί μας όταν πρωτοκαθιερώθηκε ο εορτασμός του Αγίου Μάρκου του Ευγενικού; (Ηλ. Τσιτσέλη «Κεφαλληνιακά Σύμμικτα» Τόμ. Β΄, σελ. 135-136). Αλλά και με την υποψηφιότητα του Αγίου Διονυσίου διά τον επισκοπικόν θρόνον Κεφαλληνίας και Ζακύνθου δυστυχώς η ιδία νοοτροπία δεν επεκράτησε; Και η αντίδρασις των τότε δεν εματαίωσε την ανάρρησιν εις τον θρόνον αυτόν ενός τόσον μεγάλου Αγίου; Θα είναι μέγας παραλογισμός και μεγίστη ασέβεια εάν φερθούμε έτσι για άλλη μία φορά. Θα ισοδυναμεί με το να επαναρρίπτωμεν τον Απόστολον εις την θάλασσαν στέλνοντάς τον από κει που ήρθε, κατά το κοινώς λεγόμενον. Εν τοιαύτη περιπτώσει θα ενθυμίζουμε τους Εβραίους της εποχής του Χριστού, οι οποίοι κατά πλειοψηφίαν δεν ανεγνώριζαν τον Χριστόν, αλλά απεναντίας επολέμουν Αυτόν λέγοντες, «…ημείς δε του Μωυσέως εσμέν μαθηταί. Ημείς οίδαμεν ότι Μωυσή λελάληκεν ο Θεός, τούτον δε ουκ οίδαμεν πόθεν εστίν» (Ιω. Θ΄ 28, 29) κλπ., ή, θα ενθυμίζουμε επίσης, την περίπτωση την αναφερομένη στις Πράξεις (ΙΔ΄, 1,2), κατά την οποία ενώ στο Ικόνιο οι Απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας έφεραν στη Χριστιανική πίστη «Ιουδαίων τε και Ελλήνων πολύ πλήθος, οι απειθούντες Ιουδαίοι επήγειραν και εκάκωσαν τας ψυχάς των εθνών κατά των αδελφών», δηλ. των Χριστιανων, και τούτο συνέβη εις πολλούς τόπους. Η αρχαία Κεφαλλονιά όμως δεν φέρθηκε έτσι, αλλ’ απεναντίας περιέθαλψε τον Παύλο και όλους τους ναυαγούς και τους φιλοξένησε και όταν επρόκειτο να φύγουν τους επρομήθευσε όσα θα εχρειάζοντο για το ταξίδι. (Πράξ. ΚΗ΄, 1,7,10). Στο σημείο αυτό είναι άξιο παρατηρήσεως και τούτο: Στους περισσότερους τόπους, ή μάλλον σε όλους τους τόπους από τους οποίους πέρασε ο Παύλος ηγέρθησαν διωγμοί εναντίον του είτε εξ Ιουδαίων είτε εξ εθνικών είτε εξ αμφοτέρων (Δαμασκός, Ιερουσαλήμ, Αντιόχεια, Έφεσος, Αντιόχεια Πισιδίας, Ικόνιο, Λύστρα, Φίλιπποι, Θεσσαλονίκη, Βέροια, Αθήναι - ενδοιασμοί, περιφρόνηση, απιστία πλην ελαχίστων περιπτώσεων -, Κόρινθος και όχι μόνον, Ρώμη-Μαρτυρικόν τέλος-). Αντίθετα στην Κεφαλληνία έτυχε μαζί και με όλους τους συμπλέοντας, 276 το σύνολον, «ου της τυχούσης φιλανθρωπίας», και συμπληρώνει ο Ευαγγελ. Λουκάς «οί και πολλαίς τιμαίς ετίμησαν ημάς και αναγομένοις επέθεντο τα προς την χρείαν». Παρόμοια συμπεριφορά και ανθρωπιά και φιλοξενία δεν αναγράφεται να συνέβη σε κανέναν από τους αναρίθμητους τόπους που περιήλθε ο Παύλος. Να μην είναι άραγε οι «Μεγάθυμοι Κεφαλλήνες», όπως τους εχαρακτήρισε ο Όμηρος αρκετούς αιώνες πριν; Σήμερα φαίνεται να διαγράφονται κάποιες προοπτικές που είναι ανησυχητικές και δεν μας τιμούν, αλλά απεναντίας ως Κεφαλληνίαν μας εκθέτουν. Θέλουμε να πιστεύουμε και να ελπίζουμε ότι αποτελούν κάποια πολύ ολίγα και μεμονωμένα και τελείως παροδικά φαινόμενα, τα οποία πολύ γρήγορα θα εκλείψουν. Δηλ. ο πολύτλας (πολύπαθος παρ’ Ομήρω) Απόστολος, ενώ στην αρχαιότητα σχεδόν παντού ανηλεώς διώκεται με λαμπράν την εξαίρεσιν της Κεφαλληνίας, αντιθέτως σήμερα παντού τιμάται και γεραίρεται πολυτρόπως σε όλον ανεξαιρέτως τον Χριστιανικόν κόσμον και όχι μόνον, όπως και εις την Κεφαλληνίαν δεόντως τιμάται, με μοναδικήν όμως εξαίρεσιν τα παραπάνω αμυδρώς διαφαινόμενα. Δηλ. σε περίπτωση γενίκευσης αυτών και σε αντίθεση με την αρχαία Κεφαλληνία θα τιμάται πλέον τώρα παντού ο Απόστολος και θα αποπέμπεται μόνο από τη σημερινή Κεφαλληνία! Θα είναι λοιπόν ευχαριστημένος ο Άγιός μας από μίαν τοιαύτην εξέλιξιν; Άπαγε της βλασφημίας. Και τι πρέπει να γίνει; Ασφαλώς χειρισμός του θέματος μετά δ ι α κ ρ ί σ ε ω ς. Και τούτο είναι το άριστον. Ουδείς Άγιος πρέπει να αδικηθεί, αλλά να αποδίδονται τα δέοντα, εις τον μεν ως Προστάτην και Πολιούχον της Νήσου ταύτης υπό του Θεού δι’ αναμφισβητήτων σημείων ωρισμένον, και απλανή οδηγόν υπ’ Αυτού τεθέντα διά την ποίμνην ταύτην και όχι μόνον. Ως Εκείνον ο οποίος εστήριξε την Ορθοδοξίαν και έτι ζων εν τω κόσμω, αλλά και μετά πότμον, επιδρώντας εις όλην την δυτικήν εσχατιάν, την πλέον δηλ. επικίνδυνον ακρώρειαν της Ορθοδοξίας, και όχι μόνον, αποτελών ομού και μετά των δύο άλλων Αγίων των Επτανήσων Σπυρίδωνος και Διονυσίου, εις δεινήν διά την Ορθοδοξίαν περίοδον, τείχος ισχυρότατον αυτής κατά της ποικιλωνύμου πλάνης και συγχύσεως της Δύσεως, στηριζομένης υπό της τότε δυτικοκρατίας (σε σημείο, και εντός του δικαίου, που οι Τρεις Άγιοι της Επτανήσου, κατά την συνήθη έκφραση, να συναποτελούν στοιχεία ταυτόσημα με τα Εφτά Νησιά, καθώς οι κάτοικοί τους έχουν, απόλυτα δικαιολογημένα, υπέρτατο σέβας προς Αυτούς και απολαμβάνουν εξ αυτών κοινά βιώματα και κοινές εμπειρίες). Και εις τον δε, ως τον Πρωτοκορυφαίον Απόστολον, ο οποίος διεσώθη αυτόθι από το φοβερό εκείνο ναυάγιο και έφερε εις τα ζοφερά εκείνα χρόνια το φώς της αληθούς θεογνωσίας, απαλλάξας την Νήσον ταύτην από την άγνοιαν και τον παγανισμόν, εις την δυσκολοτάτην δηλ. περίοδον της ειδωλολατρίας και της συστρατευομένης με αυτήν παλαιοτέρας εκείνης δυτικοκρατίας. Συμπερασματικώς λοιπόν, όπως βλέπουμε, το ένα θέμα σαφώς δεν αναιρεί ούτε μειώνει το άλλο. Απεναντίας ο Άγιός μας συνεχίζει το έργο του Πρωτοκορυφαίου και ακολουθεί επακριβώς την οδόν, την οποίαν Εκείνος υπέδειξε και πιστώς ηκολούθησε. Ουσιαστικώς δηλ. και οι δύο Άγιοι ποιούν εν τη Νήσω πνευματικό έργο ίσης αξίας, αφού ο ένας απεδίωξε την ειδωλολατρία και έφερε σ’ αυτήν το φως της αληθείας και της γνώσεως, και ο έτερος έδειξε εναργώς πόση η σύγχυση της Δύσεως, πόση η αλλοίωση και νόθευση, που είχε υποστεί ο Χριστιανισμός και οποία η χάρις και η αλήθεια της Ορθοδοξίας. Κατά την Επιστημονική Ημερίδα της 17ης Αυγούστου 2009, η οποία έγινε εις τα πλαίσια του εορτασμού της Διπλής Επετείου, λόγω της συμπληρώσεως κατά το έτος αυτό 1950 ετών από της Διασώσεως του Αποστόλου Παύλου και 500 ετών από της Γεννήσεως του Πολιούχου μας Αγίου Γερασίμου, εις την εμπεριστατωμένη εισήγησή του ο Καθηγητής π. Γεώργιος Μεταλληνός αναφέρεται διεξοδικώς εις αυτόν τον παραλληλισμό θεωρώντας ότι ο Άγιός μας ενήργησε ως Νέος Παύλος. Και τούτο εκτός της εισηγήσεώς του αναφέρει και εις την προσφώνησή του προς τους Ευρωπαίους, οι οποίοι κατά το ίδιο έτος λίγο μετά το Συνέδριο επισκέφθηκαν την Νήσον μας αντί της Μάλτας εις τα πλαίσια επίσης του εορτασμού της Επετείου της Διασώσεως του Απ. Παύλου.(Βλ. σχετ. Τόμον Πρακτικών της ανωτέρω Ημερίδος σελ. 101 και 143 αντιστοίχως). Επομένως δυνάμεθα να καλλιεργούμε το νεοφανές για εμάς τους νεωτέρους τούτο θέμα -δηλ. της εν Κεφαλληνία διασώσεως του Αποστόλου- ως ήδη πράττουμε, άνευ του περί αδικίας φόβου, αρκεί τούτο να γίνεται μετά συνέσεως και διακρίσεως. Και διά το νησί μας ο όρος νεοφανής δεν είναι ούτε άγνωστος ούτε ανοίκειος δια να τον φοβούμεθα. Νεοφανείς ονομάζονται στο Πρακτικό της Λατινικής Επισκοπής Κεφαλληνίας το 1264 οι Άγιοι Φανέντες της Σάμης. Νεοφανής ονομάζεται ο Άγιός μας άχρι του νυν εις την υμνολογίαν και εις το συναξάριον αυτού. Νεοφανής είναι και ο ως άνω αναφερθείς Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός και περισσότερο νεοφανής η υμνογραφία, η αναφερομένη εις αυτόν, που και δι’ αυτήν υπήρξαν αντιδράσεις. Νεοφανές δι΄ ημάς τους νεωτέρους, όπως προαναφέραμε, είναι και το θέμα περί του ναυαγίου του Αποστόλου Παύλου. Διατί να θέσουμε εν διωγμώ τούτο; Είναι απαραίτητο για τούτο το νησί το να τίθεται εν διωγμώ κάθε τι το νεοφανές; Διότι πλην της περιπτώσεως των Αγίων Φανέντων, θέμα για το οποίο δεν είναι πολλά πράγματα γνωστά και δεν γνωρίζουμε αν και δι’ εκείνους υπήρξαν αντιδράσεις, αυτό έγινε. Επομένως οφείλουμε να συνεχίσουμε την καλλιέργεια αυτού-του περί Απ. Παύλου δηλ.- μη επιτρέποντες την παράδοσιν αυτού εις την λήθην, ως δυστυχώς συνέβη είς τινας προγενεστέρας εποχάς. Άλλωστε ας μη μας διαφεύγει και τούτο, ότι δηλ. οι Άγιοι δεν έχουν φραγμούς και σύνορα, όπως αυτά που περιορίζουν τη δική μας ζωή. Και είναι παγκοίνως γνωστόν ότι, με το να είναι ένας Άγιος, Πολιούχος ενός τόπου, τούτο δεν δημιουργεί πρόσκομμα να σπεύσει εις βοήθειαν και σε άλλον τόπο που τον επικαλούνται και τον ευλαβούνται ή που κτίζουν ναόν προς τιμήν του κλπ., ούτε κακοφαίνεται εις κανέναν Πολιούχο Άγιο εάν άλλος Άγιος βοηθήσει εις τον δικό του τόπο. Οι Άγιοι ως γνωστόν βοηθούν χωρίς να κάνουν διακρίσεις και όλοι ενεργούν για τη δόξα του Θεού και τη βοήθεια των ανθρώπων, ανάλογα όμως, και όπως πάνω από όλα ορίζει και ρυθμίζει ο ών επί πάντων Θεός. Γι’ αυτό σε κάθε τόπο ταυτοχρόνως υπάρχει και ο Πολιούχος Άγιος, αλλά και πλείστοι όσοι άλλοι ι. ναοί και σεβάσματα με εορτές, λιτανείες και λοιπές εκδηλώσεις που όλα αυτά συντελούν εις την τιμήν και πολλών άλλων Αγίων. Ας ενθυμηθούμε μόνο δύο παραδείγματα από τα πάμπολλα που υπάρχουν, όπως αυτά της Θεσσαλονίκης και της Κορινθίας. Οι εκκλησίες και των δύο περιοχών ιδρύθηκαν από τον Παύλο. Πόσοι Άγιοι ανεδείχθησαν και στις δύο αυτές περιοχές ή σχετίστηκαν με αυτές από τότε μέχρι σήμερα; Πόσοι Ναοί και Ι. Σεβάσματα και Ι. Μονές υπάρχουν σ’ αυτές χωρίς να υπάρχει κανένα απολύτως πρόβλημα;
Και διά να επανέλθουμε εις το προηγούμενο. Είναι επομένως και ορθό και δίκαιο να υπάρξει καλλιέργεια και εις το θέμα του Απ. Παύλου, μετά μάλιστα και την ενδελεχή έρευνα που προηγήθηκε με πολλή σοβαρότητα και υπευθυνότητα χωρίς τυμπανοκρουσίες και θριαμβολογίες επί 25 πλέον συναπτά έτη. (Τώρα-2016- τα έτη είναι 29). Δεν είναι καθόλου εύκολο να αναφερθούμε στο μικρό αυτό πονημάτιο σε όσα έγιναν, διότι και πάρα πολλά είναι και όλα ευτυχώς είναι καταγεγραμμένα και εκδεδομένα από την Ιερά μας Μητρόπολη.
Μερικές ακόμη Σημειώσεις:
Α΄. Ακόμη και η διαδρομή των δύο Αγίων μέχρι το νησί μας είναι περίπου ίδια. Έτσι ο Απ. Παύλος: Ιεροσόλυμα, υπόπλευσις Μ. Ασίας, υπόπλευσις Κύπρου, Κρήτη, Νότια Κεφαλληνία (Πεσσάδα). Και
Ο Άγιος Γεράσιμος: Ιεροσόλυμα, Κύπρος, Κρήτη, Ζάκυνθος, Νότια Κεφαλληνία (Μαυράτα).
Β΄. Πολύ ευνόησε την όλη υπόθεση το ότι απ’ αρχής ήταν εμφανής η αλήθεια του θέματος σε σημείο ώστε, και τα τροπάρια, τα οποία συνέθεσε και επαρουσίασε κατά το Α΄ Διεθνές Συνέδριο (1993) ο πρ. Μητροπολίτης Πατρών κυρός Νικόδημος έγιναν αμέσως αποδεκτά και αμέσως χρησιμοποιήθηκαν και καθιερώθηκαν, και ακόμη το ότι ο Ι. Κλήρος της Νήσου ακολουθώντας το παράδειγμα του Σεβ/του Μητροπολίτου μας, εις το θέμα της μνημονεύσεως των Αγίων κατά την Ευλογία των Άρτων, κατά το «Σωσον, ο Θεός, τον λαόν σου» (Όρθρος και Παρακλήσεις) και κατά την Απόλυση των Ι. Ακολουθιών, μνημόνευε απ’ αρχής επίσης τον Απ. Παύλο ως Ιδρυτή της Εκκλησίας της Νήσου ημών. Η καθιέρωσις αυτή πήρε ακόμη επισημότερο χαρακτήρα μετά το Δ΄ και Καταληκτικό Συνέδριο που έγινε το 2005, όταν ο Σεβ. Μητροπολίτης μας απέστειλε την υπ’ αριθ. 948/26-8-2005 Εγκύκλιο προς τις Ενορίες, τις Μονές και τις Αρχές της Νήσου, όπου εις αυτήν αναφέρει ότι είναι πλέον εις την ευχάριστη θέση να ανακοινώσει ότι από τούδε και εις το εξής εις κάθε ακολουθία θα μνημονεύεται ο Απ. Παύλος ως Ιδρυτής της Εκκλησίας της Νήσου ημών. Ευτυχώς, η φιλοτιμία και ευθυκρισία των Ιερέων μας, ο σεβασμός τους προς τον Πρωτοκορυφαίο Απόστολο και η εκτίμησή τους προς το μεγάλο αυτό θέμα, με τη μνημόνευση αυτή κρατούν ζωντανή την ανάμνηση του θέματος αυτού.
Γ΄. Και πάλι περί του όρου Μελίτη. Στην αρχική γραφή του παρόντος και στο σημείο αυτό είχαμε αναφορά περί του όρου Μελίτη, την οποία αφού αναπτύξαμε πολύ εκτενέστερα, εχρησιμοποιήσαμε αυτήν ως μέρος της ανακοινώσεώς μας κατά το ΣΤ΄Συνέδριο. (Βλ. σχετ. Πρακτικά του ΣΤ΄ Συνεδρίου-2013-, σελ. 38-51. Τα Πρακτικά αυτά δημοσιεύονται και στο Site: www.ap-pavlos-pessada.gr) .
Δ΄. Αρκετά χρόνια μετά την εμφάνιση του θέματος «Κεφαλληνία-Μελίτη» βλέπουμε να εκδηλώνεται ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην περιοχή των Καλών Λιμένων της Κρήτης με καθιέρωση ιδιαιτέρων ακολουθιών ( νέα υμνογραφία: προσθήκη ύμνων για τον εορτασμό της 29ης Ιουνίου, Χαιρετισμοί, Παρακλητικός Κανόνας, Απολυτίκιο-Κοντάκιο-Μεγαλυνάριο ξεχωριστά για τον Απ. Παύλο, Ευαγγελ. Λουκά και Απ. Αρίσταρχο). Τούτο το τελευταίο, εκ των εντός της παρενθέσεως, ίσως έγινε κατά μίμησιν του υμνογραφικού έργου για το ίδιο θέμα του Αειμνήστου πρώην Μητροπολίτου Πατρών κυρού Νικοδήμου , ο οποίος το 1993 εξ αφορμής του Α΄ Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, που έγινε 6 έτη μετά την αρχική ανακοίνωση του Dr. HeinzWarneckeκαι μετά από πολλή μελέτη επί του θέματος, είχε συνθέσει Απολυτίκιο, Κοντάκιο και Μεγαλυνάριο προς τιμήν του Απ. Παύλου και εις ανάμνησιν της εν Κεφαλληνία διασώσεως αυτού. Θα εχαιρόμεθα δε ιδιαίτερα εάν επληροφορούμεθα ότι η ανακίνησις του θέματος αυτού εν Κεφαλληνία απετέλεσε αφορμή ιδιαίτερης μνείας αυτού και εις τους Καλούς Λιμένας. Πέρυσι επίσης, 24 Σεπτεμβρίου 2009, εθεμελιώθη Ορθόδοξος μεγαλοπρεπής Ναός του Απ. Παύλου εις το Ρήγιο της Ιταλίας, εις ανάμνησιν του από εκεί περάσματός του κατά το ίδιο ταξίδι-και εκεί υπήρχαν παλαιά ερείπια αρχαίου Ναού, όπως και εδώ και για τον ίδιο λόγο- δεσπόζων ήδη κεντρικής πλατείας της πόλεως, και φέτο 26 Σεπτεμβρίου 2010, μετά δηλ. την αποπεράτωσή του που συνετελέσθη όπως παρατηρούμε σε ένα έτος και δύο ημέρες, έγιναν με ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια τα Εγκαίνια αυτού. Ίσως και είθε και αυτή η εξέλιξις να οφείλεται εις τον ίδιο λόγο, εις την ανακίνησιν δηλ. του θέματος αυτού εν Κεφαλληνία.
Ε΄. Την Κυριακήν του Θωμά (1964) και εις τον μικρόν Ι. Ναόν της Ι. Μονής του Αγίου μας-ακόμη δεν είχε αρχίσει η κατασκευή του μεγάλου Ναού-, ο τότε Μητροπολίτης Κεφαλληνίας κυρός Ιερόθεος Βουής εις το κήρυγμά του κατά την Θείαν Λειτουργίαν ανεφέρθη και εις τον εορτασμόν του Αγίου κατ’ εκείνην την ημέρα. Εθεώρησα πολύ σημαντικόν το να καταγράψω τούτο, ό,τι δηλ. ενθυμούμαι από αυτήν την αναφορά του αοιδίμου Ιεράρχου, τόσον διά το σημαίνον του προσώπου και της αναφοράς, όσον δε και αφού ουδέποτε, πλην αυτής της περιπτώσεως, ήκουσα να γίνεται κάποια ανάλογος μνεία, ούτε ανέγνωσα ποτέ τίποτε σχετικό.
Όπως λοιπόν εξήγησε, και σύμφωνα με υπολογισμό που έκανε ο ίδιος, θεωρούσε ότι, ο εορτασμός αυτός (της Κυριακής του Θωμά διά τον Άγιόν μας) γίνεται εις ανάμνησιν της δευτέρας Ανακομιδής του Ι. Λειψάνου του Αγίου μας. Ανεφέρθη μάλιστα λεπτομερώς στην α΄ Ανακομιδή, η οποία έγινε στις 20 Οκτωβρίου του 1581, στα θαύματα που συνέβησαν κατ’ αυτήν, ιάσεις δηλ. δαιμονιζομένων και άλλα ακόμη, αλλά και στις αντιδράσεις των ετεροδόξων επειδή δήθεν δεν είχε συμπληρωθεί ο απαιτούμενος χρόνος παραμονής του Ι. Λειψάνου εις την γήν. Τούτο είχε ως συνέπειαν ο Πατριαρχικός Έξαρχος, Μητροπολίτης Φιλαδελφείας Γαβριήλ, να αποφασίσει την εκ νέου ταφήν του Ι. Λειψάνου για να αποδειχθεί περίτρανα η Αγιότης του Αγίου. Συνεπέρανε μάλιστα ο ομιλών Ιεράρχης ότι, η αναφερομένη στο μαρτυρικό Γράμμα προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη για την επίσημη ανακήρυξη της Αγιότητος του Αγίου διορία του Φιλαδελφείας Γαβριήλ, θα ήταν μέχρι το Πάσχα του 1582, οπότε οι εδώ, λόγω σεβασμού προς την μεγάλην εκείνην ημέραν, ερμηνεύοντες και το πνεύμα του Φιλαδελφείας, ορίσαντος, ως υπέθετε, το Πάσχα ως όριον, απεφάσισαν να γίνει η β΄ Ανακομιδή την Κυριακή του Θωμά. Και πάλιν το Άγιον Σκήνωμα ευρέθη όπως και κατά την α΄ Ανακομιδήν άφθαρτον, αναλλοίωτον και ευωδιάζον και πάλιν νέα θαύματα ετελέσθησαν, όπως και κατά την α΄. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα να σταματήσει κάθε αντίδραση και να διακηρύσσεται περίτρανα παντού η Αγιότης του Αγίου. Εις ανάμνησιν δε αυτού του θριαμβευτικού γεγονότος και προς διακήρυξιν της αληθείας της Ορθοδοξίας, αλλά και προς αγιασμόν των πιστών και της φύσεως, όπως είπε, ωρίσθη κατ’ αυτήν την ημέρα να γίνεται και η πλέον μεγάλη Λιτανεία από όλες τις άλλες, των άλλων δηλ. Εορτών του Αγίου μας. Έτσι κατ’ αυτήν την Εορτή το Ι. Σκήνωμα λιτανεύεται και μέχρι το Πηγάδι με τον Πλάτανο, και στα Αλώνια του Αγίου. Βέβαια για να συμπληρώνονται την Κυριακή του Θωμά, του έτους 1582, «χρόνοι δύο και μήνες οκτώ» συνολικής παραμονής του Ι. Λειψάνου εν τη γη, σύμφωνα με το ανωτέρω μαρτυρικό Γράμμα, πρέπει η ταφή μετά την α΄ Ανακομιδήν να έγινε μετά πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Αν το διάστημα αυτό ήταν μεγαλύτερο- είναι δική μου υπόθεσις αυτή-, τότε η β΄ Ανακομιδή πρέπει να έγινε αργότερα, και ο συνδυασμός του εορτασμού με την Ανάσταση του Κυρίου και την Κυριακή του Θωμά να έγινε διά τους εξής λόγους, που είτε έγινε την Κυριακή του Θωμά, είτε αργότερα, οι λόγοι αυτοί ισχύουν: Η απιστία του Θωμά έγινε αφορμή στερεώσεως της πίστεως και για τον Θωμά και για τους Χριστιανούς όλων των εφ’ εξής αιώνων. Αλλά και η β΄Ανακομιδή του Ι. Λειψάνου του Αγίου μας έγινε αφορμή στερεώσεως της πίστεως και εις την Αγιότητα του Αγίου μας και εις την Αλήθεια της Ορθοδοξίας. Επίσης, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, η αφθαρσία των Ι. Σκηνωμάτων των Αγίων είναι προανάκρουσμα και πρόγευσις της κοινής αναστάσεως και της δόξης, την οποία θα έχουν οι Άγιοι εις τον μέλλοντα αιώνα. Ο Χριστός δε, εγερθείς εκ νεκρών «απαρχή των κεκοιμημένων εγένετο». Αυτός και ο λόγος, που εις την κορυφή του μονίμου καλλιτεχνικού σκιαδίου άνωθεν του Ι. Σκηνώματος, όταν τίθεται στη νοτία πύλη του Ιερού του μικρού Ναού, είναι φιλοτεχνημένος ο ανιστάμενος Χριστός. Δηλ. είναι άκρως δικαιολογημένος ο συνδυασμός εορτασμού Αγίου έχοντος άφθαρτο Ι. Σκήνωμα με την Ανάσταση του Χριστού.
Όπως φαίνεται, δεν ήταν δυστυχώς δυνατό να αποφευχθεί η β΄ αυτή ταφή, διότι οι αντιδράσεις, όπως όλα δείχνουν, ήταν οξύτατες, βλάσφημες και συκοφαντικές και για την Ορθοδοξία και για την Αγιότητα του Αγίου και ως εκ τούτου ήταν αδήριτος η ανάγκη να αποδειχθεί η αλήθεια του πράγματος, που τούτο θα είχε ως αποτέλεσμα τη ματαίωση των αντιδράσεων αυτών, όπως και έγινε. Εις το σημείο αυτό ο ομιλών Ιεράρχης, διά να επανέλθουμε εις τα προηγούμενα, έδωσε έμφαση στη θλίψη που οπωσδήποτε δημιούργησε στους προπάτορές μας, ως είπε, το γεγονός της β΄ ταφής, αλλά και στη χαρά που τους προκάλεσε επίσης η β΄ Ανακομιδή, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την περίτρανη απόδειξη της Αγιότητος του Αγίου.
ΣΤ΄. Και άλλες επισημάνσεις περί την Τοπική Αγιολογία.
Εντύπωση προξενεί το γεγονός ότι σε όλα τα επί μέρους θέματα της Τοπικής μας Αγιολογίας υπήρξε ιδιαίτερη πρόοδος και εξέλιξις κατά τις τελευταίες πέντε δεκαετίες. Έτσι κατά τη δεκαετία του 1970, επί Αρχιερατείας του τότε Μητροπολίτου κυρού Προκοπίου, ανεκινήθηκαν και εμελετήθηκαν τα θέματα των Οσίων Ανθίμου του Κουρούκλη, πολιούχου Αστυπαλαίας, και Παναγή (Παϊσίου) του Μπασιά, εγνωσμένων Αγίων υπό των κοινωνιών εις τας οποίας εβίωσαν. Η μελέτη των θεμάτων αυτών μαζί με τις σχετικές ενέργειες είχαν ως αποτέλεσμα την επίσημη αναγνώριση των δύο αυτών ιερών προσώπων από το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο ως Αγίων της Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Επίσης κατά την επόμενη δεκαετία, δηλ. του 1980, και συγκεκριμένα το 1987, και επί Αρχιερατείας του έως και σήμερον Σεβ/του Μητροπολίτου Κεφαλληνίας κ. κ. Σπυρίδωνος, ενεφανίσθη το σπουδαιότατο θέμα της ταυτίσεως της Κεφαλληνίας με τη Μελίτη των Πράξεων (Πράξ. ΚΖ΄, ΚΗ΄). Έκτοτε ξεκίνησε μεγάλη ερευνητική προσπάθεια, όπου σπουδαιότατο ρόλο έπαιξαν τα έξι Διεθνή Επιστημονικά Συνέδρια, που ακολούθησαν (1993, 1996, 1999, 2005, 2009 και 2013), δηλ. τρία κατά την επόμενη δεκαετία (του 1990), δύο κατά την επόμενη από το 2000 και ένα κατά την μεθεπόμενη από το 2000. Ήδη το θέμα αυτό έχει πολύ προοδεύσει και συνεχώς κερδίζει έδαφος σε όλον τον κόσμο.
Ακόμη κατά την πρώτη δεκαετία από το 2000 εμελετήθηκε ιδιαίτερα το θέμα των Αγίων Φανέντων της Σάμης, και τούτο είχε ως αποτέλεσμα να γίνουν οι Άγιοι πολύ ευρύτερα γνωστοί.
Δεν είναι καθόλου εύκολο να ερμηνεύσει κανείς τις Θείες βουλές, απλώς μόνο εικάζει – και τούτο πάλι με πολλά ερωτηματικά – καθώς προβληματίζεται, εάν βαδίζει σωστά συμβάλλοντας σε κάποια πράγματα που παρουσιάζονται στην πορεία της ζωής του, και που μια που είναι ολοφάνερο ότι είναι αληθινά, θεωρεί αδικία και ασέβεια κατά της αληθείας εάν τα αποσιωπήσει και δεν τα παρουσιάσει ή δεν τα βοηθήσει. Εκ παραλλήλου όμως σημειώνει και κάποια ερωτηματικά θέτοντας αυτά στην κρίση των αρμοδίων εκκλησιαστικών παραγόντων` οικείου Ιεράρχου, πνευματικών, αλλά και ειδικών επιστημόνων εάν οι περιπτώσεις έχουν και επιστημονική χροιά. Και συνεχίζουμε σχετικά με την Τοπική Αγιολογία. Παρατηρούμε στα Επτάνησα ότι κατά την μακρά περίοδο της δυτικοκρατίας σε αυτά, όταν πλέον υπήρχαν μοναδικές συνθήκες για την αλλοίωση και τη νόθευση της Ορθοδοξίας και εδώ, και μέσω των νησιών μας σε όλον τον Ελλαδικό χώρο και όχι μόνον, έρχεται το Ι. Σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνος στην Κέρκυρα, λίγο μετά φθάνει ο Άγιος Γεράσιμος στη Ζάκυνθο και από εκεί στην Κεφαλληνία, και μετ’ ου πολύ αναδεικνύεται ο Άγιος Διονύσιος στη Ζάκυνθο. Τα τρία αυτά ιερά πρόσωπα δεν είναι καθόλου τυχαία. Ο Άγιος Σπυρίδων και διά της σοφίας των λόγων του και διά της θαυματουργίας αντιμετώπισε τον Άρειο, και είναι Άγιος προ του σχίσματος, δηλ. κατά την περίοδο της αρχαίας και αδιαιρέτου Εκκλησίας. Οι δύο άλλοι Άγιοι έζησαν και ηγίασαν μετά το σχίσμα και παρέμειναν άφθαρτα τα Ι. Σκηνώματα Αυτών – τρανή απόδειξις ότι η Ορθόδοξος Εκκλησία αποτελεί το παραμένον ανόθευτο κομμάτι της αρχαίας Εκκλησίας. Έτσι οι Τρεις Άγιοι, όπως αναφέραμε και στα παραπάνω, απετέλεσαν τείχος εναντίον των ποικιλωνύμων αιρέσεων και της εν γένει συγχύσεως της Δύσεως. Είναι δυνατόν να θεωρήσει κανείς τυχαία και απλώς συμπτωματική και όχι θεόθεν αυτήν την συγκυρία; Συν τοις άλλοις δε, οι Τρεις Άγιοι απετέλεσαν και την κορωνίδα των κοινών πολιτισμικών γνωρισμάτων των Επτανήσων και συνετέλεσαν βαθύτατα στη δημιουργία της κοινής πολιτιστικής επτανησιακής συνείδησης και παράδοσης των τελευταίων 5 – 6 αιώνων. Τούτο βέβαια δεν σημαίνει ότι πρέπει να μην τιμώνται οι προγενέστεροι και οι μεταγενέστεροι Άγιοι που σχετίζονται με τα Ιόνια νησιά. Ας μη μας διαφεύγει ακόμη ότι και κατά την πρωτοχριστιανική εποχή είχαν πάλι κοινά σημεία τα νησιά μας.
Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι η μνημόνευσις των τοπικών μας Αγίων κατά τις ιερές ακολουθίες γίνεται κατά ορθότατον τρόπον και σύμφωνα με την επίσης ορθοτάτην Αγιοκατάταξιν αυτών.
Ευτυχώς η φιλοτιμία των Ιερέων μας, όπως προαναφέραμε και για το θέμα της μνημονεύσεως του Απ. Παύλου, αλλά και η ευλάβεια αυτών προς τους Αγίους οι οποίοι συνδέονται με τον τόπο μας, έχουν ως αποτέλεσμα την καθ’ όλες τις ιερές ακολουθίες μνημόνευση αυτών.
Ένα σημείο που νομίζουμε ότι πρέπει να διευκρινισθεί είναι το εξής. Υπάρχει η απορία σε μερικούς εκ των Ιερέων μας, σύμφωνα με την οποία, εάν κατά την μνημόνευση του Απ. Παύλου δεν προηγείται η μνημόνευσις του Απ. Πέτρου μήπως δημιουργείται παρασάλευσις της τάξεως που έχει ορίσει η Εκκλησία; Εις τούτο έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής. Οι Απόστολοι μνημονεύονται αμέσως μετά τον Πρόδρομο. «Ικεσίαις του Τιμίου, ενδόξου, προφήτου, Προδρόμου, και Βαπτιστού Ιωάννου, των Αγίων ενδόξων και πανευφήμων Αποστόλων». Μέσα σε αυτή τη μνημόνευση υπονοείται ολόκληρη η χορεία των Αποστόλων όπως τους έχει κατατάξει η Εκκλησία. Δηλ. πρώτοι οι Δώδεκα με προεξέχοντες τους Πρωτοκορυφαίους Πέτρο και Παύλο, ακολουθούν οι Εβδομήκοντα καθώς και οι λοιποί Απόστολοι, χωρίς να αναφέρονται επί μέρους ονόματα πλην των περιπτώσεων μνημονεύσεως τινών Αγίων Αποστόλων τοπικώς σχετιζομένων. Επομένως μνημονεύοντες τον Παύλο και τον Ανδρέα από πλευράς Τοπικής Αγιολογίας ουδόλως υπονοούμεν αλλοίωσιν της Αγιοκατατάξεως των Αποστόλων, όπως έχει ορίσει αυτήν η Εκκλησία. Η ιδιαίτερη μνεία γίνεται μόνον για υπόμνηση της σύνδεσης του Τόπου με τους εν λόγω Αποστόλους, τις υποχρεώσεις του Τόπου προς αυτούς, τις εξ αυτών ευλογίες και την αίτηση των πρεσβειών τους. Άλλωστε πάντοτε υπήρχαν στην Εκκλησία και υπάρχουν, και ναοί αφιερωμένοι εις μόνον τον Πέτρον ή εις μόνον τον Παύλον χωρίς κανένα πρόβλημα. Επί τη ευκαιρία να επισημάνουμε ότι είναι διαφορετική η σημασία του κοινού εορτασμού της Μνήμης αυτών και η κοινή εξεικόνισις αυτών σε πολλές περιπτώσεις, και ότι αυτά (κοινός δηλ. εορτασμός και κοινή εξεικόνισις) άλλα υποδηλώνουν, που δεν είναι του παρόντος να αναλυθούν, κυρίως όμως την ενότητα της Εκκλησίας.
Ζ΄. Το περασμένο καλοκαίρι (2015) μου έγινε τηλεφώνημα από γνωστό και αγαπητό κατά τα άλλα εις εμέ συμπολίτη μας για κάποιες εξηγήσεις στην εξής απορία: Υπάρχει κάποια επίσημη απόφαση από την Ι. Σύνοδο ή από το Οικουμ. Πατριαρχείο για την αναγνώριση της Κεφαλληνίας ως της Μελίτης των Πράξεων; Απάντ.: Δεν έχει γίνει, ούτε και ξέρω αν είναι απαραίτητο αυτό να γίνει, ούτε κατεβλήθη ποτέ προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτό που έγινε, που δόθηκε δηλ. ιδιαίτερη βαρύτητα, ήταν μία φιλότιμη προσπάθεια να εξευρεθούν στοιχεία, τα οποία θα τεκμηρίωναν αυτήν την επιστημονική θέση, και την ονομάζω επιστημονική, διότι απ’ αρχής τα επιχειρήματα αυτής αποτελούσαν σοβαρά στηρίγματα, που δεν θα κατερρίπτοντο εύκολα, και όπως επί τόσα έτη, όχι μόνο δεν κατερρίφθησαν, αλλ’ απεναντίας το θέμα αυτό κατακτά συνεχώς έδαφος στον επιστημονικό κόσμο. Ακολούθησαν έξι Διεθνή Επιστημονικά Συνέδρια, κατά τα οποία παρουσιάστηκαν και άλλα πολύ σημαντικά στοιχεία. Τα Συνέδρια αυτά παρακολούθησαν δι’ εκπροσώπων τους, και έστειλαν μηνύματα και σχετικά έγραφα τόσο ο Οικουμενικός Πατριάρχης μας κ. κ. Βαρθολομαίος, όσο και οι τρεις Αρχιεπίσκοποι των ετών από της ανακινήσεως του θέματος άχρι του νυν, Μακαριστός Σεραφείμ, Μακαριστός Χριστόδουλος, ο οποίος εκτός των εκπροσωπήσεων, συμμετέσχε στο Γ΄ Συνέδριο και ετέλεσε και τα Θυρανοίξια του Ι. Ναού του Απ. Παύλου, καθώς και τα Εγκαίνια του Πνευματικού Κέντρου της Ι. Μητροπόλεώς μας «Ο Απ. Παύλος», όπως επίσης και ο νυν Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπός μας κ. κ. Ιερώνυμος, ο οποίος επίσης προσήλθε με εξάδα Αρχιερέων της Διαρκούς Ι. Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος το 2009, προκειμένου να συμμετάσχουν στις εκδηλώσεις της Τοπικής μας Εκκλησίας για τη Διπλή Επέτειο κατά το έτος εκείνο, δηλ. της συμπληρώσεως 1950 ετών από του ναυαγίου και της Διασώσεως του Απ. Παύλου, και 500 ετών από της Γεννήσεως του Προστάτου της Νήσου μας Αγίου Γερασίμου. Στο τέλος μάλιστα συνυπέγραψαν, ο Αρχιεπίσκοπος δηλ., οι επί πλέον έξι εκ της Ι. Συνόδου, καθώς και ο οικείος τότε Ιεράρχης μας Μακαριστός Σπυρίδων σχετικόν Πιττάκιον εις τριπλούν, ώστε να παραμένει εσαεί εις ανάμνησιν, ένα εις την Ι. Μητρόπολιν, ένα εις τον Ι. Ναόν του Απ. Παύλου και ένα εις την Ι. Μονήν του Αγίου μας. Του υπενθύμισα μάλιστα ότι για πάρα πολλά θέματα, όπως και για το εν λόγω, η αλήθεια προκύπτει εκ των πραγμάτων, δηλ. εκ του πλήθους και της σοβαρότητος των υπαρχόντων στοιχείων. Του υπενθύμισα επίσης ότι υπάρχουν στην περιοχή μας εγκυρότατες παλιές μαρτυρίες, που πιστοποιούν το θέμα αυτό. Όπως επίσης του ανέφερα ότι υπάρχουν ακόμη και θείες επιβεβαιώσεις , αναφέροντάς του μία εξ αυτών, δηλ. το σημείο των Θεοφανείων του 2008, χωρίς να αναφερθώ εις περισσότερα. Του συνέστησα μάλιστα να ανατρέξει στους Τόμους των Συνεδρίων, όπου ευρίσκονται δημοσιευμένα πάντα τα εν λόγω. Τον ρώτησα επίσης αν έχει υπ’ όψιν του ότι για τους περισσοτέρους Αγίους δεν έχει γίνει επίσημη ανακήρυξη από το Οικουμ. Πατριαρχείο, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι η Εκκλησία κατέγραψε ποτέ αβασάνιστα κάποιο όνομα εις το Αγιολόγιόν της. Μου απήντησε ότι αυτό το γνωρίζει. Εκεί τελειώσαμε, αφήνοντάς μου να εννοήσω ότι όσα παρέθεσα τα θεωρεί σεβαστά. Δεν ξέρω αν επείσθη. Πάντως εκείνη την περίοδο άκουσα την ίδια απορία δυο τρεις φορές εκ διαφόρων ασχέτων μεταξύ τους προσώπων. Φαίνεται ότι δοθεισών ευκαιριών είχε κάνει κάποιες συζητήσεις. Δεν ξέρω αν αυτό συνεχίστηκε μετά και από το ανωτέρω τηλεφώνημα, ούτε και το εξέτασα ποτέ αυτό.
Μερικούς μήνες αργότερα, σε δοθείσα ευκαιρία, ερώτησα σχετικώς γι’ αυτό το ζήτημα τον π. Γεώργιο Μεταλληνό, ο οποίος μου απήντησε: Η πρώτη αναγνώριση Αγίου από το Οικουμενικό Πατριαρχείο έγινε το 1368 διά τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, λόγω του πολέμου των δυτικών εναντίον του Αγίου αυτού. Και προσέθεσε ότι η αναγνώριση των Αγίων εγίνετο από την κάθε τοπική εκκλησία, στην οποία είχε βιώσει και δραστηριοποιηθεί ο Άγιος και η οποία καλώς εγνώριζε αυτόν, όπως ακριβώς γίνεται και σήμερα, όπου το Οικουμενικό Πατριαρχείο στηρίζεται στη γνώμη και τη σχετική αναφορά της τοπικής εκκλησίας. Μου ανέφερε ακόμη και εκείνος για το θέμα του Απ. Παύλου, τη συμμετοχή του Οικουμενικού μας Πατριάρχου, των τριών Αρχιεπισκόπων της Εκκλησίας της Ελλάδος, πολλών Αρχιερέων, Ειδικών Πανεπιστημιακών Καθηγητών και Επιστημόνων δικών μας, αλλά και εκ του εξωτερικού και ότι ουδείς λόγος υπάρχει οποιασδήποτε αμφισβητήσεως.
Συμπερασματικώς λοιπόν θα ελέγαμε ότι, κατόπιν όλων των ανωτέρω, και αφού παρατηρήσαμε στο παρόν κείμενο, έστω και ακροθιγώς, πολλά επί μέρους σημεία, σχετικά με τα όσα εμπόδια και τις όσες δυσκολίες συνέβησαν, και για την αναγνώριση της Αγιότητος του Αγίου μας, αλλά και την αναγνώριση της σχέσεώς μας μετά του Πρωτοκορυφαίου Αποστόλου ως Φωτιστού της Νήσου μας, και που για τον Απόστολο ακόμη δυστυχώς εξακολουθούν να συμβαίνουν, ανακεφαλαιούντες και συγκρίνοντες αυτά, δεν είναι δυνατόν να μην εκπλαγούμε από την ομοιότητα που υπάρχει μεταξύ αυτών. Όμως η Ιστορία της Εκκλησίας είναι σαφής. Για όλα τα προβλήματα και για όλα τα θέματα και τις δυσκολίες, τα εμπόδια και τους πολέμους, τον τελευταίο λόγο έχει ο Θεός, και η αλήθεια όσο και αν ταλαιπωρηθεί δεν είναι δυνατόν να αναιρεθεί. Ως λέγει και ο Ισοκράτης: «Ισχυρόν η αλήθεια ώστε πάντων επικρατεί», και ως ο Παύλος επιβεβαιοί: «Ου δυνάμεθά τι κατά της αληθείας, αλλ’ υπέρ της αληθείας». (Β΄Κορ. ιγ΄, 8).
Θεόφραστος Χαρτουλιάρης
Στοιχεία τα οποία συνηγορούν εις το ότι: H Κεφαλληνία είναι η Μελιτινή (ή Μελιτηνή ή Μελίτη) των Πράξεων και οι Πεσσάδες ο τόπος του Ναυαγίου και της διασώσεως του Αποστόλου Παύλου.
Δείτε το βιβλίο από εδώ
https://ap-pavlos-pessada.gr/
Κείμενο: π. Γεωργίου Μεταλληνού
Στις γνωστές Αποστολικές Εκκλησίες, που ίδρυσε στον Ελλαδικό χώρο ο Απόστολος Παύλος, "με μεγάλη βεβαιότητα" ανήκει και η Εκκλησία της Κεφαλληνίας. Αυτό ήταν το επιστημονικό συμπέρασμα του Γ' Συνεδρίου με θέμα "Η ταύτιση της Κεφαλληνίας με την Μελίτη των Πράξεων (28,1)", που συνήλθε στο Αργοστόλι και Ληξούρι της Κεφαλληνίας 26-29 Αυγούστου 1999. Είχαν προηγηθεί δύο μικρότερης εμβέλειας επιστημονικά Συμπόσια, που είχε συγκαλέσει η Ιερά Μητρόπολη Κεφαλληνίας στον ίδιο τόπο, το 1993 και 1996, και με το ίδιο θέμα. Αφορμή της κινητοποιήσεως αυτής για την επιβεβαίωση του συσχετισμού του Αποστόλου των Εθνών και Φωτιστού της Ελλάδος με την Τοπική Εκκλησία της Κεφαλληνίας έδωσε η επαναστατική θεωρία του Δρος Heinz Warnecke- αντικείμενο της διδακτορικής του διατριβής στη Φιλοσοφική Σχολή της Βρέμης (Γερμανία), που ονομάσθηκε "θεολογικό γεγονός του αιώνα", και εκυκλοφορήθη το 1987, με τίτλο: Die tatsachliche Romfahrt des Apostels Paulus ("το πραγματικό ταξείδι του Απ. Παύλου στη Ρώμη"). Στη μελέτη αυτή υποστηρίζεται, με πολύ πειστικά επιχειρήματα, μέσα από το πρίσμα μιας διεπιστημονικής θεωρήσεως, η θέση ότι ο Απ. Παύλος το 59μ.Χ. , μεταφερόμενος με ρωμαϊκό πλοίο από την Καισάρεια της Παλαιστίνης στη Ρώμη, για να δικασθεί ως "ρωμαίος πολίτης", δεν εναυάγησε (Πράξ. Κεφ. 27) κοντά στην Μάλτα και διέμεινε επί τρίμηνο στο νησί αυτό, αλλά τα γεγονότα αυτά συνέβησαν στην ελληνική νήσο Κεφαλληνία.
Το πρώτο "επαναστατικό" στοιχείο σε αυτή τη θεωρία του ιστορικού γεωγράφου και ευαγγελικού στο θρήσκευμα κ. Warnecke είναι η κατάφαση της ιστορικότητας του ναυαγίου και όλης της περιπέτειας του Παύλου στο κεφ. 27 των Πράξεων, κάτι που απορρίπτει η "φιλελεύθερη" προτεσταντική κριτική και γι' αυτό κατανοούνται και οι επιθέσεις που δέχεται η νέα θεωρία από εκπροσώπους αυτής της σχολής (ιστορικοκριτικής), και οι οποίοι, μέσα από μια άλλη οπτική, αρνούνται την ταύτιση Κεφαλληνίας - Μελίτης, συμπίπτοντος σ' αυτό με τους Μαλτέζους θεολόγους και το Βατικανό. Το ιστορικογεωγραφικό όμως συμπέρασμα του κ. Warnecke είχε διεθνή απήχηση και κατάφαση, με αποτέλεσμα να ευρεθεί η Κεφαλληνία έκτοτε στο φως της δημοσιότητος, των επιστημών και μέσων επικοινωνίας, με αφορμή τώρα το ναυάγιο του Απ. Παύλου, διότι στις τελευταίες δεκαετίες είναι στο επιστημονικό προσκήνιο η Κεφαλληνία για την ταύτισή της με την ομηρική Ιθάκη, θεωρία με την οποία συντάσσεται ενθέρμως σε σχετικά δημοσιεύματά του και ο κ. Warnecke. ʼλλωστε η ενασχόλησή του με το θέμα αυτό, από πλευράς ομηρικής γεωγραφίας και αρχαιολογίας, τον οδήγησε (από καθαρά, δηλαδή, επιστημονικά κίνητρα ) στη διερεύνηση της ιστορικότητας και της διηγήσεως του κεφ. 27 των Πράξεων.
Η ταύτιση της Κεφαλληνίας με τον τόπο του ναυαγίου του Απ. Παύλου δεν έγινε φυσικά αυθαίρετα, αλλά με διεπιστημονικό έλεγχο των ιστορικών μαρτυριών και ειδικά τοπογραφικών δεδομένων των Πράξεων, τα οποία, μετά τον αποκλεισμό της Μάλτας, λόγω των θαλασσίων ρευμάτων, και των λοιπών μετεωρολογικών στοιχείων, οδηγούν την έρευνα στην Κεφαλληνία. ʼλλωστε, όπως επιβεβαίωσε στο πρόσφατο Συνέδριο ο πλοίαρχος κ. W. Stecher, οι γεωφυσικές και ναυτικές ενδείξεις συνηγορούν υπέρ της Κεφαλληνίας, όπως και οι επανειλημμένες αναπαραγωγές του ταξιδείου μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστού. Ο κ. Warnecke με πολλά δημοσιεύματά του και κυρίως με την επανέκδοση της διατριβής του και δύο άλλων σχετικών βιβλίων του, αλλά και με διαλέξεις του στη Μάλτα και στην Ελλάδα, έχει προωθήσει σημαντικά την γνωστοποίηση των πορισμάτων της έρευνάς του, για την οποία έχουν συνταχθεί ως σήμερα περισσότερες από 150 βιβλιοκρισίες - παρουσιάσεις με πολύ θετικό τόνο, οι περισσότερες δε από αυτές με διθυραμβική αποδοχή της θεωρίας. Γι' αυτό ήδη στη Δ. Ευρώπη και κυρίως στη Γερμανία, που παραμένει ο χώρος, στον οποίο γεννώνται και διερευνώνται πρωτογενώς τα αναφυόμενα τολμηρά επιστημονικά θεολογικά προβλήματα, οι ʼτλαντες, τα Λεξικά την υιοθέτησαν ή τη σημειώνουν παράλληλα με εκείνα περί Μελίτης, ενώ οι νέες εκδόσεις της Κ. Διαθήκης εγκατέλειψαν την αντιεπιστημονική και καθαρά συνθηματολογική μορφή του στ. 28,1 : "...επέγνωμεν ότι Μάλτα η νήσος καλείται", επιστρέφοντας στο αυθεντικό πρωτότυπο: "...επέγνωμεν ότι Μελίτη η νήσος καλείται".
Στη χώρα μας η θεωρία του κ. Warnecke έγινε γνωστή κυρίως με τις επιστημονικές παρουσιάσεις της από τους καθηγητές Ι. Καραβιδόπουλο και Γ. Γαλίτη, όπως και από τον π. Γ. Μεταλληνό, με διαλέξεις και σχετικά δημοσιεύματά τους. Αλλά και ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κεφαλληνίας κ. Σπυρίδων, ευθύς εξ' αρχής, με βαθειά συνείδηση της σημασίας της περί Μελίτης θεωρίας, δεν εφείσθη μόχθων και δαπανών για την προώθηση του επιστημονικού ελέγχου της. Η Ι. Μητρόπολη ανέλαβε έτσι την έκδοση των κριτικών παρουσιάσεων της θεωρίας από τον π. Γ. Μεταλληνό, την μετάφραση των σχετικών μελετών του κ. Warnecke, ως και τη σύγκληση των τριών Συμποσίων - Συνεδρίων, για τα οποία έγινε παραπάνω λόγος.
Στο επιστημονικό Συμπόσιο του 1993 δύο διακεκριμένοι καινοδιαθηκολόγοι, οι καθηγητές Γ. Γαλίτης και Ι. Γαλάνης, διετύπωσαν αντίστοιχα το συμπέρασμα: "Μάλτα, όχι. Κεφαλληνία, γιατί όχι;" και " Μάλτα, όχι. Κεφαλληνία, μάλλον ναι".
Η διεπιστημονική (θεολογική, ιστορική, αρχαιολογική, μετεωρολογική, φισιογνωστική κλπ. ) θεώρηση του προβλήματος αποδεικνύει, ότι το επί δεκατέσσερις μέρες περιφερόμενο ακυβέρνητο "εν τω Αδρία" πλοίο, που μετέφερε τον Απ. Παύλο, ήταν αδύνατο να κατευθυνθεί στη Μάλτα, δυτικά δηλαδή, από την Κρήτη, όταν άρχισαν οι σφοδροί νότιοι άνεμοι, αλλά βορειοδυτικά, βαθειά στο Ιόνιο, για να καταλήξει στην Κεφαλληνία, όπως και άλλα γνωστά παρόμοια ναυάγια της αρχαιότητας, τα οποία ο κ. Warnecke έχει επισημάνει.
Κατά την ανακοίνωσή του στο τελευταίο Συνέδριο (1999), σχετικές μαρτυρίες εντοπίζονται ήδη στην Οδύσσεια, όπως το φοινικικό πλοίο, που με προορισμό την Πύλο παρασύρθηκε από τους θυελλώδεις ανέμους από την Κρήτη προς την Κεφαλληνία. Ανάλογο παράδειγμα προσφέρει ο ομηρικός ύμνος προς τον Απόλλωνα, αναφερόμενος σε ένα κρητικό πλοίο, το οποίο λόγω δυσμενών νοτίων ανέμων κατέληξε στο νησιωτικό χώρο της Κεφαλληνίας. Σ' αυτά μπορούν να προστεθούν και άλλες μαρτυρίες, όπως λ.χ. του αρχαίου ερωτικού μυθιστορήματος "Χαιρέας και Καλιρρόη", του συγγραφέα της ρωμαϊκής αυτοκρατορικής εποχής Χαρίτωνα του Αφροδισιέα. Σύμφωνα με αυτό, το πλοίο του κρητικού πειρατού Θέρωνος κατά τη διαδρομή προς τις Συρακούσες έπεσε σε ανεμοθύελλα και παρασύρθηκε στην Κεφαλληνία, στην οποία αναγκάσθηκε ο Θέρων να διαχειμάσει. Από την Κεφαλληνία δε, αναχώρησε για τις Συρακούσες. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή, πράγματι, αναλογία με διήγηση των Πράξεων, για το ταξίδι του πλοίου του Απ. Παύλου μέσω Συρακουσών προς τη Ρώμη.
Στη συνάφεια αυτή εξηγείται και ένα από τα δυσνόητα σημεία της περιγραφής των Πράξεων. Στο 28, 1 δηλώνεται ότι αρχικά οι ναυαγοί (Παύλος, Λουκάς κλπ. ) όπως και οι ναυτικοί (και αυτό θεωρείται περίεργο), δεν αναγνώρισαν την Κεφαλληνία, (Πραξ. 27,39: "την γην ουκ επεγίνωσκον") νησί γνωστότατον στη ναυσιπλοϊα των ρωμαϊκών χρόνων. Γι' αυτό απορημένοι ρώτησαν τους πρώτους νησιώτες που συνάντησαν. Και τότε πληροφορήθηκαν, ότι το νησί ονομάζεται "Μελίτη". Κατά τον κ. Warnecke, Μελίτη ονομαζόταν η χερσόνησος του Αργοστολίου (Λάσση), όπου κατ' αυτόν προσάραξε και συνετρίβη το πλοίο. Όσοι έχουμε πείρα - ιδίως οι ναυτικοί - των καιρικών συνθηκών στην Κεφαλληνία, γνωρίζουμε πολύ καλά, ότι ο σιρόκος που προκαλεί πολύ συχνά σφοδρές ανεμοθύελλες, καλύπτει όλο το νησί με τόσο πυκνή καταχνιά, ώστε και αυτός ο Αίνος (1628μ. ) να γίνεται αόρατος και το νησί να μην αναγνωρίζεται. Πόσο μάλλον, που το πλοίο επί δύο εβδομάδες περιφερόταν ακυβέρνητο στον Αδρία και, τελικά, σπρώχθηκε από τους ανέμους στην Κεφαλληνία. Ο σύνεδρος εκπαιδευτικός κ. Θεόφρ. Χαρτουλιάρης στην πολύ καλή, και ιδιαίτερα πειστική, ανακοίνωση - εισήγησή του παρουσίασε την Κεφαλληνία και στα νεώτερα χρόνια ως τόπο πολλών αναλόγων με τα παραπάνω ναυαγίων, και μάλιστα στο νότιο μέρος της Λειβαθούς (περιοχή Πεσσάδας), που φέρει το όνομα ʼγιος Σώστης! Αντίθετα, φιλολογικές μαρτυρίες, αρχαιότερες και νεώτερες, που να αναφέρονται σε ανάλογα ναυάγια στη Μάλτα, δεν υπάρχουν. Αυτό επιβεβαίωσε και ο κ. Stecher με την εισήγησή του. Μία παρόμοια "μαρτυρία" για την Μάλτα μόνο ως φιλολογικό εύρημα θα μπορούσε να θεωρείται.
Ο κ. Warnecke ασχολήθηκε, και πάλι, με την κριτική ερμηνεία κάποιων ουσιωδών προσδιορισμών του κειμένου των Πράξεων, όπως λ.χ. "λιμήν της Κρήτης" για τον Φοίνικα, που κατά την ευφυή σύλληψή του ήταν λιμήν όχι στην Κρήτη, αλλά εξυπηρετικός της ναυσιπλοϊας για την Κρήτη και βρισκόταν στη μεσσηνιακή χερσόνησο της Πελοποννήσου. Για το θέμα αυτό έκανε ανακοίνωση σε άλλη περίπτωση ο καθ. Γ. Γαλίτης, μίλησε δε στο Συνέδριο και ο λέκτορας κ. Χρ. Καρακόλης, με ισχυρή κριτική, πολύ χρήσιμη. Σπουδαία ήταν και η αναδιατύπωση, με βάση και τις εν τω μεταξύ ενστάσεις, του προσδιορισμού "εν τω Αδρία" στον οποίο τοποθετείται η Μελίτη από την περιγραφή του ευαγγελιστού Λουκά. Αλλά και αυτή η γεωγραφική ένδειξη, κατά τον κ.Warnecke, συνηγορεί υπέρ της Κεφαλληνίας. Διότι κατά την ρωμαϊκή αυτοκρατορική εποχή η θαλάσσια ονομασία " Αδρίας" περιέλειε αποκλειστικά τη σημερινή Αδριατική και την βορειοανατολική περιοχή του Ιονίου Πελάγους. Γι' αυτό τα δυτικοελλαδικά νησιά ήσαν τα μόνα νησιά του λεγόμενου "εξωτερικού Αδρία".
Η Μάλτα βρισκόταν στο αφρικανικό πέλαγος και γι΄αυτό ονομαζόταν στην αρχαιότητα Melita Africana.
Αντίθετα η Κεφαλληνία πληρεί όλες συνολικά τις προϋποθέσεις του γεωγραφικού στίγματος της νήσου Μελίτης, όπως αυτό προσδιορίζεται στις Πράξεις. Το ίδιο ισχύει και για την τοπογραφία του σημείου του ναυαγίου, που λεπτομερώς περιγράφουν οι Πράξεις. Οι βυθομετρήσεις, ο βαθύς θαλάσσιος κόλπος με την χαρακτηριστική χερσόνησο και τις υφάλους, στις οποίες ναυάγησε το πλοίο, ταιριάζουν άριστα με την νοτιοδυτική Κεφαλληνία στην είσοδο του κόλπου του Λιβαδιού. Τα τοπογραφικά δεδομένα της Μάλτας δεν παρουσιάζουν σημεία, που να ανταποκρίνονται στις πληροφορίες της διηγήσεως των Πράξεων. Όλα αυτά, βέβαια, που αναπτύχθηκαν στην διατριβή του κ. Warnecke, συζητήθηκαν και στις προηγούμενες συναντήσεις. Αλλά αυτό είναι προς όφελος της επιστημονικής έρευνας, διότι διαλύθηκαν και τα ελάχιστα ίχνη αμφιβολίας για την ορθότητα των σχετικών επιχειρημάτων-απαντήσεων του Γερμανού ερευνητού.
Δύο, πράγματι σταυρικά σημεία στα δεδομένα των Πράξεων, είναι το όνομα "Μελίτη" για την Κεφαλληνία και ο χαρακτηρισμός των κατοίκων της νήσου, που πρωτοσυνάντησαν οι ναυαγοί, ως "βαρβάρων". Και το γεγονός, ότι η εμμονή κάποιων στη μη αποδοχή της θεωρίας του Δρος Warnecke, κυρίως Κεφαλλήνων, ερείδεται στα δύο αυτά σημεία, προπάντων στο δεύτερο για ευνόητους λόγους. Βέβαια χωρίς καθόλου διάθεση κατηγορίας, οφείλω να παρατηρήσω, ότι ήδη από τα Πρακτικά του Α' Συμποσίου (1993) εδόθησαν και για τα δύο τόσες συμπληρωματικές διευκρινήσεις, πέραν εκείνων της διατριβής του κ. Warnecke, που θα έπρεπε να έχει εκλείψει πλέον κάθε αμφιβολία. Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα...
Ο κ. Warnecke υπεστήριξε και πάλι την επιστημονικά αποδεκτή θέση, πως με δεδομένο το γεγονός ότι οι πληροφορίες σχετικά με το ναυάγιο του Απ. Παύλου ταιριάζουν στο σύνολό τους αποκλειστικά και μόνον στην Κεφαλληνία, οι Πράξεις των Αποστόλων συνιστούν μαρτυρία, ότι η Κεφαλληνία ή ένα μέρος της ονομαζόταν επί ένα χρονικό διάστημα Μελίτη. Για τον ιστορικό γεωγράφο αυτό δεν αποτελεί κανένα πρόβλημα, διότι η πλειοψηφία των αρχαίων τοπωνυμίων μαρτυρείται μόνο μία φορά και η περιοχή, που δηλώνεται από αυτά, πρέπει τις περισσότερες φορές να διακριβώνεται από τη συνάφεια του κειμένου. Έτσι λ.χ. γνωρίζουμε από ένα και μοναδικό χωρίο του Στράβωνος, ότι και η Σαμοθράκη ονομαζόταν για ένα χρονικό διάστημα Μελίτη. Ίσως δε η συνεχιζόμενη έρευνα ανακαλύψει και άλλες μαρτυρίες για τη σχέση του ονόματος αυτού και με την Κεφαλληνία. Είναι δε γνωστό, ότι στη ναυτική και ταξιδιωτική γλώσσα, ως τον 19ον αιώνα, η οροσειρά του Αίνου ονομαζόταν Μελανίτσα, Μέλαν Όρος, Monte Nero κλπ. Επίσης ότι η περιοχή στο βόρειο μέρος του κόλπου του Αργοστολίου (Δράπανος) στο τοπικό λαϊκό ιδίωμα καλείται Μελίκια. Υπεστήριξα δε την άποψη, ότι το όνομα αυτό μπορεί πολύ σοβαρά να προέρχεται από τη μορφή Μελίτα ή Μελίτσια, που με την ελληνική προφορά εύκολα γίνεται Μελίκια.
Είναι δε σημαντικό, ότι ο κ. Warnecke, συνεχίζοντας την έρευνά του, παρουσίασε δύο νέες σημαντικές μαρτυρίες, μία φιλολογική - ως "ελλείποντα κρίκο" στην αλυσίδα των επιχειρημάτων του - και μία ιστορική. Ως προς την πρώτη, σημειώνουμε εδώ μόνον ενδεικτικά, ότι με αναφορές στην Οδύσσεια υποστηρίζεται, ότι το όνομα "Μελίτη" ανήκε αρχικά στην Κεφαλληνία ως νησί της Καλυψούς και έλαβε γι' αυτό το όνομα Μελίτη. Εξ' άλλου, η ομηρική έρευνα γνωρίζει ότι η Κεφαλληνία ονομαζόταν αρχικά "Μίλητον" κατά τη μαρτυρία του Ευσταθίου Θεσσαλονίκης. Η λέξη είναι προφανής παραφθορά του "Μελίτη". Βέβαια το επιχείρημα δεν είναι ισχυρό για την εποχή του ναυαγίου του Απ. Παύλου, είναι όμως ενισχυτικό της απόψεως για την ρευστότητα στη χρήση των ονομάτων κατά την αρχαιότητα. Αυτό, βέβαια, είναι γνωστό στους ειδικούς, αλλά δυστυχώς μόνο σ' αυτούς...
Η νεώτερη - ιστορική - μαρτυρία προσάγεται από το Οδοιπορικό του ταξιδείου του Δούκα Ενρίκου της Σαξωνίας προς τους Αγίους Τόπους (1498). Κατά τη διαδρομή του μεταξύ Κερκύρας και Πελοποννήσου απαντά την πρόταση: "Νότια της νήσου Νάξου βρίσκεται η Melitae, ο τόπος του ονομαστού ναυαγίου του Απ. Παύλου, ο οποίος καλείται Maltham". Naxus είναι στους αιώνες αυτούς η χερσόνησος ʼσσος, όπως μαρτυρεί η και σήμερα σωζόμενη από το κάστρο περιγραφή. Το Οδοιπορικό παραθέτει σε σωστή χρονική διάταξη τους σταθμούς Κέρκυρα - ʼσσος - Melitae - Πελοπόννησος. Η Melitae βρίσκεται, έτσι, νότια της ʼσσου και δεν είναι άλλη από την χερσόνησο της Λάσσης (Αργοστόλι). Με την επικράτηση όμως της ταυτίσεως Μελίτης - Μάλτας οι ιστορικοί θεώρησαν ως εσφαλμένη την πληροφορία του Ενρίκου και την εξέλαβαν ως προσθήκη. Ο κ. Warnecke όμως αποδεικνύει ότι είναι η επεξηγηματική πρόταση "Quam Maltham vocant". Η επισήμανση αυτή του κ. Warnecke φιλολογικοκριτικά φαίνεται ορθή. Οπότε πρόκειται για μία σαφή μαρτυρία ότι Μελίτη ονομαζόταν τον 15ο αιώνα ένα τμήμα της Κεφαλληνίας, που χαρακτηρίζεται για τον έντονο διαμελισμό της.
Πολύ απλούστερο, εξ' ίσου, φαίνεται σήμερα, μετά την μακρά και εξονυχιστική έρευνα, η χρήση του χαρακτηρισμού "βάρβαροι" για τους κατοίκους της Μελίτης. Ο χαρακτηρισμός δεν έχει καμία σχέση με το πολιτισμικό επίπεδο της νήσου, αλλά με τον τρόπο ομιλίας, συνεπώs με κάποιον, που η γλώσσα του (προφορά του) δεν γίνεται εύκολα κατανοητή. Γι' αυτό και οι βορειοδυτικοί Έλληνες, όπως επεσήμανε και ο καθηγητής κ. Metzler, συμπεριλαμβανομένων και των κατοίκων των δυτικών ελληνικών νησιών, χαρακτηρίζονταν "βάρβαροι" και εκ μέρους των Ελλήνων συγγραφέων, ως και την εποχή της Καινής Διαθήκης, λόγω της χρησιμοποιούμενης από αυτούς διαλέκτου, αλλά και του τρόπου ομιλίας των (πώς ακούει και σήμερα ένας Αθηναίος τον τρόπο ομιλίας των Ρουμελιωτών, αλλά και των Επτανησίων;). Η χρήση του όρου "βάρβαροι" στο Πράξ. 28,2 και 4, άλλωστε, με αυτήν τη σημασία ενισχύεται και από το Α' Κορ. 14,11: Ο Απ. Παύλος την ίδια εποχή παρατηρεί στους Κορινθίους: "Εάν μη ειδώ την δύναμιν της φωνής, έσομαι τω λαλούντι βάρβαρος και ο λαλών εν εμοί βάρβαρος". ʼρα, η χρήση του όρου δεν έχει πολιτισμική χροιά και συνεπώς, αρνητική, δεδομένου μάλιστα ότι οι κάτοικοι της νήσου, που πρωτοσυνάντησαν οι ναυαγοί των Πράξεων, δεν πρέπει να ήσαν οι πολιτιστικά εκλεπτυσμένοι κάτοικοι της πρωτεύουσας αλλά ναυτικοί, αγρότες ή και τρωγλοδύτες ακόμη. Ο πολιτισμός όμως της ψυχής τους ήταν πολύ υψηλός, αφού προσέφεραν στους ναυαγούς "ου την τυχούσαν φιλανθρωπίαν". Εξ' άλλου, ο Έλληνας ιατρός Λουκάς κατανοεί οπωσδήποτε κάποιες φράσεις ή συλλαμβάνει το νόημα των λόγων αυτών των "βαρβάρων". Οι "βάρβαροι" μιλούσαν ελληνικά, αλλά δύσκολα κατανοητή διάλεκτο. Η ελληνικότητά τους δε, σ' αντίθεση με τους κατοίκους της Μάλτας, φαίνεται και από το γεγονός ότι λάτρευαν την Δίκη, ελληνική θεότητα, που δεν έχει ρωμαϊκή αντιστοιχία. Από όλα αυτά φαίνεται η πρόοδος, που σημειώθηκε στο Συνέδριο στην υπέρβαση των ακανθωδών προβλημάτων και τη λύση τους.
ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ (1999)
Το Συνέδριο είχε διεπιστημονική σύνθεση. Εκτός του κ. Warnecke, έλαβαν μέρος ο καθηγητής της Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Munster κ. Dieter Metzler και ο καθηγητής της Ναυτικής Επιστήμης κ. Wielfried Stecher. Ο πρώτος εξέτασε κριτικά και υπεύθυνα τις μαρτυρίες των πηγών για τη δυνατότητα συνδέσεως του ονόματος "Μελίτη" με την Κεφαλληνία, ή έστω κάποιο τμήμα της, ως και τη χρήση του ονόματος "βάρβαροι" για τους κατοίκους της νήσου, καταλήγοντας δι' άλλης οδού στα ίδια με τον κ. Warnecke συμπεράσματα. Ο κ. Stecher περιέγραψε με την γνώση και πείρα του (επί σαράντα χρόνια ήταν κυβερνήτης πλοίων μακρών αποστάσεων και καθηγητής στη Ναυτική Σχολή του Αμβούργου), το ταξείδι του Απ. Παύλου και το ναυάγιό του, φθάνοντας στο συμπέρασμα, και με την αναπαραγωγή του ταξειδίου σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, ότι μόνον η Κεφαλληνίας μπορεί να είναι η νήσος του ναυαγίου. Ο Η/Υ έδειξε επανειλημμένα πορεία από την Κρήτη μόνο προς τα βορειοδυτικά και βόρεια και ποτέ προς τα δυτικά, μερικές δε φορές το ταξίδι κατέληξε ακριβώς στην Κεφαλληνία.
Σημαντική ήταν η συμβολή και δύο Κεφαλλήνων, που έχουν ασχοληθεί συστηματικά με το θέμα, του πρ. Υπουργού και πρώην Προέδρου του Ε.Ε.Σ. κ. Γερ. Αποστολάτου και του εκπαιδευτικού κ. Θεόφραστου Χαρτουλιάρη, ο οποίος εντυπωσίασε τους συνέδρους με την παρουσίαση σημαντικών στοιχείων από την ιστορία και την παράδοση της Κεφαλληνίας, που ενισχύουν σημαντικά την ακρίβεια της θεωρίας του κ. Warnecke.
Από πλευράς Θεολογίας προσκλήθηκαν όλοι οι γνωστοί καθηγηταί της επιστήμης της Καινής Διαθήκης των Ορθοδόξων Θεολογικών Σχολών. Μπόρεσαν όμως να λάβουν μέρος οι ακόλουθοι:
Ο Αρχιεπίσκοπος Βρότσλαβ και Στέτσιν και Πρύτανης του Διομολογιακού Ινστιτούτου της Βαρσοβίας κ. Ιερεμίας, ο πρωτοπρεσβύτερος καθηγητής π. Βασίλειος Mihoc και ο καθηγητής και Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου της Σόφιας κ. Ιβάν Δημητρώφ, όλοι οι επιφανείς καινοδιαθηκολόγοι.
Από τις Ελληνικές Θεολογικές Σχολές έλαβαν μέρος από μεν το Παν/μιο Αθηνών οι καθηγηταί: Γ. Γαλίτης (ομότιμος), Χρ. Βούλγαρης (κοσμήτωρ), Γεώρ. Πατρώνος, Λουκάς Φίλης και οι ευέλπιδες λέκτορες κ.κ. Κων. Μπελέζος και Χρ. Καρακόλης.
Από το Παν/μιο Θεσσαλονίκης οι καθηγηταί: Ι. Καραβιδόπουλος. Ι. Γαλάνης, Π. Βασιλειάδης και Χρ. Οικονόμου.
Εκλήθησαν και ρωμαιοκαθολικοί θεολόγοι, αλλά δεν κατέστη δυνατόν να συμμετάσχουν. Τον Παναγιώτατο Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο εξεπροσώπησαν ο αρχιμανδρίτης καθηγητής κ. Ανδρέας Νανάκης και ο καθηγητής Ιωάννης Καραβιδόπουλος.
Οι εργασίες του Συνεδρίου διεξήχθησαν στην αίθουσα του Δημοτικού θεάτρου "Κέφαλος" του Αργοστολίου, ενώ η καταληκτήρια συνεδρία έγινε στην Αίθουσα του Δημαρχείου Ληξουρίου, με την παρουσία και του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Χριστοδούλου, ο οποίος ως προσκεκλημένος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κεφαλληνίας κ. Σπυρίδωνος, παρακολούθησε ένα μέρος των εργασιών μας. Κατά την τελευταία συνεδρία στο Αργοστόλι (28/8) στη συζήτηση μετέσχε και το κοινό. Τον συντονισμό του συνεδρίου είχε ο π. Γ. Μεταλληνός.
Το συμπέρασμα των μακρών συζητήσεων, τόσο για τη θεωρία του κ. Warnecke όσο και για την ιστορικότητα των κεφαλαίων 27 και 28 των Πράξεων, διατυπώθηκε στην καταληκτήρια συνεδρία από τον κ. Γ. Γαλίτη, και μάλιστα επιγραμματικά: "Μάλτα, ασφαλώς όχι. Κεφαλληνία, μάλλον ναι"!
Αποτολμήθηκε, μάλιστα, και ο προδιορισμός του ποσοστού αποδοχής της θεωρίας (80%). Βέβαια, όπως παρετήρησε αργότερα σε επιστολή του ο καθηγητής Stecher, εφ' όσον αποκλείεται η Μάλτα, το υπόλοιπο 20% πρέπει να σχετίζεται με κάποιο άλλο νησί ως εναλλακτική λύση. Αλλά τόσο η έρευνα όσο και οι Η/Υ δεν αφήνουν περιθώρια για μία τέτοια εκδοχή. Πρέπει, όμως, να εκτιμηθεί θετικά η σχετική βραδύτητα, με την οποία κινείται η επιστημονική έρευνα, και μάλιστα η Ορθόδοξη Θεολογική Επιστήμη, διότι για πολλούς λόγους η αποδοχή της αλήθειας μιας τόσο επαναστατικής θεωρίας απαιτεί ακλόνητη βεβαιότητα.
Στο σημείο αυτό πρέπει να λεχθεί, ότι η κραυγαλέα απάντηση της σχέσεως του Απ. Παύλου με τη Κεφαλληνία δίνουν οι δύο ναοί, που μαρτυρούνται στην Κεφαλληνίαν ήδη κατά την βυζαντινή περίοδο, οι μόνοι ναοί στο όνομα (μόνο) του Απ. Παύλου σε όλη τη Δυτική Ελλάδα. Η Κεφαλληνία με τους ναούς αυτούς, που πέραν των άλλων αναπληρούν και την απουσία λαογραφικού υλικού για την περίοδο αυτή, συνιστούν τη λαϊκότερη - ως εκκλησιαστική - Παύλεια παράδοση της Κεφαλληνίας. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, και μόνον η ύπαρξη αυτών των δύο ναών στο όνομα - μόνο - του Απ. Παύλου, αρκούν για να βεβαιώσουν ως αμάχητα τεκμήρια την καθ' οιονδήποτε τρόπο σχέση του Απ. Παύλου με την Κεφαλληνία. Ακόμη και η περιοχή ανεγέρσεως των ναών αυτών δεν στερείται σημασίας. Ο ένας βρισκόταν στην Πεσσάδα, όπου ο ναυαγός Απόστολος πρέπει να είχε το κέντρο της ιεραποστολικής του δράσης, ο δε άλλος στα Βάτσα, το νότιο μέρος της χερσονήσου της Πάλλης (Ληξουρίου), όπου το αρχαίο λιμάνι και απ' όπου τα πλοία αναχωρούσαν για Ιταλία. Και οι δύο ναοί πάντως εκατέρωθεν του σημείου του ναυαγίου, όποιος κι αν είναι ο ακριβής τόπος του. Είναι γι' αυτό επαινετή η απόφαση των κατοίκων της Πεσσάδας να ανεγείρουν στην ίδια περιοχή ναό του Αποστόλου, ο οποίος βαδίζει ήδη προς την ολοκλήρωση του, τα δε θυρανοίξιά του ετέλεσε στις 28 Αυγούστου 1999 ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπός μας, παρουσία των αρχών της νήσου και πλήθους λαού. Η Εκκλησία της Κεφαλληνίας καταξιώνεται, έτσι, και εκκλησιαστικά ως με μεγάλη βεβαιότητα Αποστολική Εκκλησία. Γι' αυτό και η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος ενέταξε και την Κεφαλληνία στη σειρά των Παύλειων εκκλησιών, στις οποίες έγιναν το 2000 πανηγυρικές θείες λειτουργίες με συμμετοχή του Μακαριωτάτου. Ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Ελλάδος ιερούργησε στην Κεφαλληνίας κατά την πανήγυρη του πολιούχου της Νήσου Αγίου Γερασίμου (20 Οκτωβρίου 2000).
Στο Συνέδριο της Κεφαλληνίας εξεπροσώπησε την Ιερά Σύνοδο ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πατρών κ. Νικόδημος, ο οποίος και προσεφώνησε στους Συνέδρους. Τις συζητήσεις δε παρακολούθησαν και οι Σεβασμιώτατοι Μητροπολίται Καλαβρύτων και Αιγιαλείας κ. Αμβρόσιος, Βερροίας και Ναούσης κ. Παντελεήμων, ο Σταυροπηγίου κ. Αλέξανδρος, ως και εκπρόσωποι των Τοπικών Αρχών, των Κεφαλληνιακών Αδελφοτήτων και άλλων φορέων της Νήσου. Σε μία συνεδρίαση παρέστη και ο ευρισκόμενος στην Κεφαλληνία (τότε) Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων κ. Γερ. Αρσένης, ο οποίος και προσεφώνησε τους Συνέδρους.
Τις εντυπώσεις που άφησε το Συνέδριο, αλλά και την εκκλησιαστική αξιολόγηση των εργασιών του, ως και όλης της συναφούς έρευνας, περικλείει η σχετική παράγραφος του γράμματος που απέστειλε ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος κ. Χριστόδουλος στον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κεφαλληνίας, αμέσως μετά την αναχώρησή του από την Κεφαλληνία (30 Αυγούστου 1999):
"...Ιδιαιτέρως, σε ό,τι αφορά στις εργασίες του επιστημονικού Συμποσίου, επιθυμούμε να σας συγχαρούμε για τη σημειωθείσα πρόοδο στην αναζήτηση της αλήθειας και να επισημάνουμε, ότι ο αποκλεισμός της νήσου Μάλτας από την ταύτισή της με τη βιβλική Μελίτη, συνιστά πρώτου μεγέθους προϋπόθεση, προκειμένου τώρα να επικεντρωθούν οι προσπάθειες στην απόδειξη ότι η Κεφαλληνία είναι η Μελίτη αυτή. Ζήσαντες από κοντά μέσα στην ατμόσφαιρα του Συμποσίου, εκτιμούμε ότι οι φιλότιμες προσπάθειες των ειδικών επιστημόνων, ενθαρρυνόμενες από την υποδειγματική σας ηθική και υλική υποστήριξη, θα αγάγουν σε αίσιο τέρμα την όλη επιστημονική σας αυτήν υπόθεση και θα μας χαρίσουν τη χαρά του χαρακτηρισμού ως Αποστολικής της μικρής σας Τοπικής Εκκλησίας".
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΑΤΡΩΝ κ. ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ
Ο Σεβ. Μητροπολίτης μας κ. Νικόδημος υποστήριξε την θεωρία ότι η Μελίτη των Πράξεων είναι η Κεφαλληνία, από την αρχή. Ήταν εκπρόσωπος της Ι. Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος στο συνέδριο του 1993, και κλείνοντας τις εργασίες είχε πει ότι "ήσαν πολύ πειστικά τα όσα ηκούσαμε. Διεφωτίσθη πάρα πολύ το ζήτημα της προσαράξεως του Αποστόλου Παύλου εις αυτό εδώ το νησί". Γι αυτό και ο Σεβασμιώτατος συνέθεσε ήδη από το πρώτο εκείνο επιστημονικό συμπόσιο τρείς ύμνους, οι οποίοι είναι οι κυρίως ενδεικτικοί που χρησιμοποιούνται στην Εκκλησία: Απολυτίκιον, Κοντάκιον, Μεγαλυνάριον. Οι ύμνοι δημοσιεύτηκαν στον τόμο των Πρακτικών του συμποσίου εκείνου (σελ. 96).
Heinz Warnecke
Εισήγηση στο Συμπόσιο σχετικά με τον
Απόστολο Παύλο στην Κεφαλληνία,
( Αύγουστος 1999)
Τα επιχειρήματα του εισηγητού για την ταύτιση της Μελίτης των Πράξεων με την Κεφαλληνία συνοψίζονται στα εξής σημεία:
1. Οι μαρτυρίες από τη λογοτεχνία ανά τους αιώνες (Όμηρος, Χαρίτων, Βοκκάκιος) αναφέρουν ανάλογες με τις Πράξεις περιπτώσεις πλοίων, που παρασύρθηκαν από τη νότια Ελλάδα και Κρήτη προς την Κεφαλλονιά και όχι προς τη Μάλτα.
2. Ο Απ. Παύλος χρησιμοποιεί μετά από 3 μήνες παραμονής στη Μελίτη ένα αιγυπτιακό εμπορικό πλοίο, που παραχείμαζε εκεί, για τη συνέχεια του ταξιδιού του προς τη Ρώμη, γεγονός από το οποίο συνάγεται ότι η Μελίτη ήταν στην αρχαιότητα βασικός σταθμός στη θαλάσσια διαδρομή από την Αίγυπτο προς τη Σικελία. Το τελευταίο δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό για τη Μάλτα, ενώ για την Κεφαλλονιά υπάρχουν πολλές μαρτυρίες που το στηρίζουν.
3. Η σημείωση των Πράξεων ότι το νησί του ναυαγίου του Απ. Παύλου βρισκόταν "εν τω Αδρία", σύμφωνα πάντα με τη χρήση των όρων στην αρχαιότητα αποκλείει τη Μάλτα, συνηγορεί όμως υπέρ της Κεφαλληνίας.
4. Στα τοπογραφικά δεδομένα που αναφέρουν οι Πράξεις για τον τόπο του ναυαγίου δεν ταιριάζουν οι ακτές της Μάλτας, αντίθετα με τις ακτές της νοτιοδυτικής Κεφαλληνίας στην είσοδο του κόλπου του Λιβαδιού.
5. Ο τίτλος "πρώτος της νήσου" ήταν ευρέως διαδεδομένος στις αυτοκρατορικές επαρχίες και ιδίως στον ελλαδικό χώρο. Ο δε όρος "βάρβαροι" για τη Μάλτα παρουσιάζει μεγάλες δυσκολίες, ενώ εξηγείται για τους κατοίκους της Κεφαλληνίας, λόγω της εντάξεώς τους στους βορειοδυτικούς Έλληνες και ιδίως λόγω του γλωσσικού τους ιδιώματος.
6. Η θεά "Δίκη" που αναφέρεται στια Πράξεις ήταν μια ελληνική θεά χωρίς ρωμαϊκή αντιστοιχία, η δε αναφερόμενη "έχιδνα" απαντά στην Κεφαλληνία όχι όμως και στη Μάλτα.
7. Το όνομα "Μελίτη" μαρτυρείται μεν για τη Μάλτα αλλά και για άλλα νησιά της Μεσογείου. Με αναφορές στην Οδύσσεια υποστηρίζει ο εισηγητής ότι το όνομα Μελίτη ανήκει αρχικά στην Κεφαλληνία ως νησί της Καλυψούς και όχι στη Μάλτα, η οποία λανθασμένα ταυτίστηκε με το ομηρικό νησί της Καλυψούς και πήρε γι' αυτό το όνομα Μελίτη.
Χαρακτηριστική είναι η χρήση του ονόματος Μελίτη κατά τον όψιμο Μεσαίωνα για την Κεφαλληνία ή για ένα μέρος της, και μάλιστα ως νησί που ναυάγησε ο Απ. Παύλος από τον δούκα Ενρίκο της Σαξωνίας.
Επίσης μαρτυρείται μέχρι σήμερα το τοπωνύμιο Μελίτη στη νοτιοδυτική Κεφαλληνία.
8. Η τοπική παράδοση στη Μάλτα σχετικά με τον Απόστολο Παύλο άρχισε να καλλιεργείται μόλις τον 16ο αιώνα από το τάγμα των Ιπποτών του Αγ. Ιωάννου. Αντίθετα στην Κεφαλληνία με τους δύο ναούς του Απ. Παύλου είναι σαφώς παλαιότερη.
9. Με την αποδοχή της Κεφαλληνίας ως Μελίτης βρίσκει λύση και το πρόβλημα των προσωπικών σημειώσεων των επιστολών του Απ. Παύλου προς Τίτον και προς Τιμόθεον Β' και εντάσσονται έτσι αρμονικά στη ζωή του Απ. Παύλου
10. Στη Μάλτα μαρτυρείται η παρουσία του χριστιανισμού μόλις στη μετακωνσταντίνεια εποχή. Αντίθετα η Κεφαλληνία συγκαταλέγεται στις αρχαιότερες χριστιανικές κοινότητες της Ευρώπης, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τον Κλήμεντα Αλεξανδρείας.
Dieter Metzler
Η σημασία και η χρήση του φοινικικού τοπωνυμίου
"Μελίτη" και επιχειρήματα για τη στήριξη
της ταυτίσεως της Μελίτης με την Κεφαλληνία.
Η διαπίστωση του εισηγητού ότι όλα τα γνωστα νησιά με το όνομα Μελίτη έχουν σχέση με τους Φοίνικες τον οδηγεί στην υποστήριξη της σημιτικής ερμηνείας της λέξεως "μελίτη" = "σωτηρία" και την απόρριψη της ελληνικής προελεύσεώς της από "μέλι" και "μέλισσα"
Η χρήση άλλωστε του ονόματος Μελίτη για την Κεφαλλονιά που θα μπορούσε να ενισχυθεί και από άλλα σημιτικής προελεύσεως ονόματα όπως το "Σάμος" = "ύψος" που χρησιμοποιούνται από τον Όμηρο, θα εσήμαινε προκειμένου για το 28ο κεφ. των Πράξεων ένα λογοπαίγνιο: "και διασωθέντες τότε επέγνωμεν ότι Μελίτη (=σωτηρία) η νήσος καλείται" και ότι ο συντάκτης του κειμένου πρέπει να ήταν γνώστης σημιτικής γλώσσας (είτε αραμαϊκής, είτε εβραϊκής).
Άλλα νέα επιχειρήματα υπέρ της ταυτίσεως της νήσου Μελίτης με την Κεφαλληνία είναι τα εξής:
Η ονομασία "βάρβαροι" για κατοίκους ελληνικού νησιού αποτελεί μόνο ένα φαινομενικό πρόβλημα, δεδομένου ότι οι Κεφαλλήνες ανήκουν μαζί με τους Ακαρνάνες και Αιτωλούς στις βορειοδυτικές φυλές οι οποίες στην αρχαιότητα δεν συγκαταλέγονται στους Έλληνες. Παρά την απόσπαση της Κεφαλληνίας από την Αιτωλική συμμαχία με την κατάκτηση της από τους Ρωμαίους (189 π.Χ.) και την ελληνική οργάνωση των πόλεων, οι άνθρωποι της υπαίθρου, οι οποίοι πρόσφεραν φιλοξενία στον Απόστολο Παύλο, πρέπει να υποτεθεί ότι έφεραν ακόμη τα χαρακτηριστικά του "βαρβαρικού" πολιτισμού των βορειοδυτικών φυλών.
Την ταυτότητα επίσης, αυτών των κατοίκων της νήσου Μελίτης με τους Κεφαλλήνες της Σάμης, στους οποίους αναφέρεται ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, ενισχύει η ομοιότητα στη θεοποίηση του Απ. Παύλου με εκείνη του γνωστικού Επιφανούς.
Την δε βασική θέση της Κεφαλληνίας για τη ναυσιπλοΐα από την αιγυπτιακή Αλεξάνδρεια προς τη Σικελία που διαπιστώνεται ήδη με το αλεξανδρινό πλοίο στο οποίο επιβιβάστηκε ο Απ. Παύλος στη Μελίτη, θα μπορούσε επί πλέον να επιβεβαιώσει το ασυνήθιστο όνομα "Αλεξάνδρεια" της εκ Κεφαλληνίας μητέρας του Επιφανούς. Πιθανώς το όνομα αυτό αποτελεί ένδειξη για τη σχέση των γονέων της με τη ναυσιπλοΐα προς την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Αξιοπαρατήρητη είναι και η ομοιότητα του τοπωνυμίου "Βραχινάρι" με τον τρόπο γραφής που διασώζουν λίγα παλαιά χειρόγραφα της Καινής Διαθήκης. Αντί για "τραχείς τόπους" αναφέρουν "βραχίς τόπο(υς)", προφανώς από τη λέξη "βράχος".
Wilfried Stecher
Το θαλάσσιο ταξίδι του Αποστόλου Παύλου
από Σεβάστεια και Σίδωνα προς Μύρα, και
από Μύρα προς Κεφαλληνία - ή Μάλτα;
Δεδομένου ότι οι μετεωρολογικές συνθήκες και τα θαλάσσια ρεύματα είναι σήμερα βασικά τα ίδια όπως και πριν από 2000 χρόνια, μπορεί κανείς, εξετάζοντας τους ανέμους σήμερα να διαπιστώσει ότι οι θαλάσσιες συνθήκες για τη ναυσιπλοΐα ήταν τον Οκτώβριο ακόμη ευνοϊκές νότια της Κρήτης και στο Ιόνιο πέλαγος.
Με βάση τις γνώσεις και τους υπολογισμούς για τα εμπορικά πλοία της αρχαιότητας, το μέγεθός τους, την πιθανολογούμενη κατασκευή τους, την ταχύτητά τους, όπως και τα δεδομένα των ανέμων, ανασκευάζεται στη συνέχεια το ταξίδι του Απ. Παύλου προς τη Μελίτη και κρίνονται αξιόπιστες οι πληροφορίες των Πράξεων σχετικά με το ταξίδι αυτό (επιβίβαση σε αλεξανδρινό πλοίο στα Μύρα, πορεία νότια της Κρήτης, στόχος για παραχείμαση ο Φοίνικας-Πύλος κ.ά.)
Επίσης, η απόσταση από τα Μύρα προς τον θαλάσσιο χώρο νότια της Κρήτης και από εκεί προς Πύλο και Μελίτη/Κεφαλληνία είναι δυνατό να καλυφθεί από ένα εμπορικό πλοίο της εποχής εκείνης μέσα στο διάστημα των 14 ημερών που αναφέρουν οι Πράξεις. Πράγμα αδύνατο για την απόσταση Μύρα - νότια Κρήτη - Μελίτη/Μάλτα.
Μετά την επισήμανση ορισμένων ασαφών σημείων στη διήγηση του ταξιδιού των Πράξεων, εξάγεται ως τελικό συμπέρασμα ότι τα ναυτικά δεδομένα όπως και εκείνα τα σχετικά με την κατασκευή των πλοίων συνηγορούν οπωσδήποτε υπέρ της Κεφαλληνίας ως τόπου αγκυροβολήσεως και τελικού ναυαγίου του πλοίου του Απ. Παύλου.
http://i-m-patron.gr/i-m-patron-old.gr/news2/kefalonia.html
Τελικά η Κεφαλληνία και όχι η Μάλτα ήταν η Μελίτη, που αναφέρουν οι Πράξεις των Αποστόλων;
Διαβάστε τις αξιοσημείωτες επιστημονικές αναφορές και επισημάνσεις, που κάνουν Έλληνες και ξένοι ερευνητές, σχετικώς με τα ταξίδια που έκαναν οι αρχαίοι Έλληνες ναυτικοί την εποχή που ο Χριστιανισμός διεδίδετο εις την Μεσόγειο και σε όλον τον τότε γνωστό κόσμο, όπου αποδεικνύεται ότι η Μελίτη, που αναφέρουν οι Πράξεις των Αποστόλων, ήταν η Κεφαλληνία και όχι η Μάλτα!..
Χωρίς αμφιβολία οι αρχαίοι μας πρόγονοι ως εμπορικός λαός, πέραν των άλλων έκανε και μεγάλα ταξίδια σε διάφορα μέρη του τότε γνωστού κόσμου προ και μετά την εποχή του Ιησού Χριστού.
Θα ήταν, λοιπόν, μία μεγάλη παράλειψίς μας εάν αποσιωπούσαμε ορισμένα βασικά στοιχεία από μία μελέτη του Καθηγητού W. Stehcer*, η οποία δημοσιεύθηκε στα Πρακτικά «Συναντήσεως 1999» υπό τον γενικόν τίτλον «ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑ-ΜΕΛΙΤΗ», σε επιμέλεια του Πρωτοπρ. Γεωργίου Δ. Μεταλληνού και τα οποία εξέδωσε η Ιερά Μητρόπολις Κεφαλληνίας.
Αξίζει τον κόπο να την διαβάσουμε:
«Πολύ αξιότιμοι εκπρόσωποι των Εκκλησιαστικών και Πολιτικών φορέων, πολύ αξιότιμοι Κυρίες και Κύριοι!
Στις αρχές του 1996 ο αδελφός μου, λουθηρανός κληρικός, μου έδωσε το βιβλίο του Δρος Warnecke για «Το πραγματικό ταξίδι του Αποστόλου Παύλου προς τη Ρώμη» και μου πρότεινε να το σχολιάσω από ναυτικής πλευράς. Το βιβλίο και το θέμα με ενθουσίασαν αμέσως και αρχικά συνέταξα μία μελέτη, 50 σελίδων περίπου σε έκταση, αποκλειστικά με βάση το βιβλίο του Δρος Warnecke και τις πληροφορίες που περιέχονται σ’ αυτό και τις δικές μου επαγγελματικές γνώσεις και εμπειρίες. Το αποτέλεσμα, όμως, δεν με ικανοποίησε, επειδή δεν έλαβα υπ’ όψη την εκτενή βιβλιογραφία, τόσο για το ταξίδι του Παύλου, όσο και για τη ναυσιπλοΐα στην Ανατολική Μεσόγειο στην αρχαιότητα. Γι’ αυτό άρχισα να ασχολούμαι εντατικότερα με το θέμα και στην πρώτη φάση να μελετώ την εκτενή βιβλιογραφία. Σ’ αυτό παρατήρησα, ότι ως τώρα δεν είχε γίνει σχεδόν καθόλου χρήση των μέσων και μεθόδων του φυσικού και τεχνικού επιστήμονα. Έτσι έθεσα στόχο της μετεπαγγελματικής περιόδου της ζωής μου, να καλύψω αυτό το κενό.
Θα ήταν, λοιπόν, μία μεγάλη παράλειψίς μας εάν αποσιωπούσαμε ορισμένα βασικά στοιχεία από μία μελέτη του Καθηγητού W. Stehcer*, η οποία δημοσιεύθηκε στα Πρακτικά «Συναντήσεως 1999» υπό τον γενικόν τίτλον «ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑ-ΜΕΛΙΤΗ», σε επιμέλεια του Πρωτοπρ. Γεωργίου Δ. Μεταλληνού και τα οποία εξέδωσε η Ιερά Μητρόπολις Κεφαλληνίας.
Αξίζει τον κόπο να την διαβάσουμε:
«Πολύ αξιότιμοι εκπρόσωποι των Εκκλησιαστικών και Πολιτικών φορέων, πολύ αξιότιμοι Κυρίες και Κύριοι!
Στις αρχές του 1996 ο αδελφός μου, λουθηρανός κληρικός, μου έδωσε το βιβλίο του Δρος Warnecke για «Το πραγματικό ταξίδι του Αποστόλου Παύλου προς τη Ρώμη» και μου πρότεινε να το σχολιάσω από ναυτικής πλευράς. Το βιβλίο και το θέμα με ενθουσίασαν αμέσως και αρχικά συνέταξα μία μελέτη, 50 σελίδων περίπου σε έκταση, αποκλειστικά με βάση το βιβλίο του Δρος Warnecke και τις πληροφορίες που περιέχονται σ’ αυτό και τις δικές μου επαγγελματικές γνώσεις και εμπειρίες. Το αποτέλεσμα, όμως, δεν με ικανοποίησε, επειδή δεν έλαβα υπ’ όψη την εκτενή βιβλιογραφία, τόσο για το ταξίδι του Παύλου, όσο και για τη ναυσιπλοΐα στην Ανατολική Μεσόγειο στην αρχαιότητα. Γι’ αυτό άρχισα να ασχολούμαι εντατικότερα με το θέμα και στην πρώτη φάση να μελετώ την εκτενή βιβλιογραφία. Σ’ αυτό παρατήρησα, ότι ως τώρα δεν είχε γίνει σχεδόν καθόλου χρήση των μέσων και μεθόδων του φυσικού και τεχνικού επιστήμονα. Έτσι έθεσα στόχο της μετεπαγγελματικής περιόδου της ζωής μου, να καλύψω αυτό το κενό.
Οι πράξεις των Αποστόλων και η ναυσιπλοΐα στην αρχαιότητα
Τα κεφάλαια 27 και 28 των Πράξεων των Αποστόλων είναι η πιο εκτεταμένη περιγραφή ενός θαλάσσιου ταξιδιού της αρχαιότητας που έχει διασωθεί. Περιέχουν μια πληθώρα πληροφοριών για τα γεγονότα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, αλλά και για το φυσικό και τεχνικό περίγυρο, μέσα στο οποίο έλαβε χώρα. Το ταξίδι του Αποστόλου Παύλου αποτελεί από την οπτική γωνία των επιστημόνων, οι οποίοι ιδίως λόγω του προσώπου του ταξιδιώτη επιδεικνύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ένα μοναδικό, ένα ανεπανάληπτο γεγονός. Όμως, αν θέλει κανείς να μάθει περισσότερα για το γεγονός αυτό από εκείνα που παρέχουν οι Γραφές, πρέπει να προστρέξει και σε άλλες πηγές.
Αυτές οι άλλες πηγές δεν αναφέρονται αποκλειστικά στο θαλάσσιο ταξίδι του Αποστόλου Παύλου, αλλά σε ολόκληρο το σύστημα θαλάσσιων συγκοινωνιών στην αρχαιότητα, κυρίως τον 1ο αι. μ.Χ. Σ’ αυτό ανήκουν ιδίως οι φυσικές συνθήκες, όπως άνεμοι και καιρός κατά τη διάρκεια των διαφόρων εποχών του έτους. Εδώ συμβάλλουν ουσιαστικά η σύγχρονη μετεωρολογία και η γεωφυσική.
Στο σύστημα αυτό ανήκουν επίσης τα πλοία. Έχουμε μόνο ελλιπείς πληροφορίες γι’ αυτά. Όμως, μια σειρά ανακαλύψεων ναυαγίων από την αρχαιότητα μας επιτρέπει να εκφέρουμε πολύ θεμελιωμένες απόψεις για τον σχεδιασμό και την κατασκευή φορτηγών και επιβατικών πλοίων στην αρχαιότητα. Δυστυχώς δεν ανακαλύφτηκαν άνω και ενδιάμεσα καταστρώματα τέτοιων πλοίων. Έτσι, για τα έξαλα έχουμε μέσω πολυάριθμων απεικονίσεων σε πολλών ειδών έργα τέχνης της αρχαιότητας μόνο ελλιπείς και όχι απαλλαγμένες από αντιφάσεις πληροφορίες. Το ίδιο ισχύει για την αρματωσιά: κατάρτια, κεραίες, πανιά, κρεμάμενα και σερνάμενα (στερεόδετα και αγόμενα) ξάρτια. Οι πληροφορίες που προκύπτουν από αυτές τις πηγές δεν έχουν την ίδια αξιοπιστία με τα ευρήματα. Αλλά οι κανόνες και οι νόμοι της επιστημονικής ναυπήγησης μας επιτρέπουν να καλύψουμε τα κενά των γνώσεών μας με υπολογισμούς ή να αποκλείσουμε ερμηνείες που δεν είναι σύμφωνες με τους φυσικούς νόμους.
Για το μέγεθος των πλοίων ιδιαίτερη βαρύτητα έχουν οι ρωμαϊκές πηγές δικαίου. Ο αυτοκράτορας Κλαύδιος είχε υπογράψει π.χ. ένα νόμο, σύμφωνα με τον οποίο ένας πλοιοκτήτης, που ναυπηγούσε ένα πλοίο 340 τόνων ωφέλιμου φορτίου με σιτάρι και το διατηρούσε για έξι χρόνια σε κυκλοφορία, απαλλασσόταν από όλα τα φορολογικά βάρη. Ένα τέτοιο πλοίο, όμως, θα διέθετε πολύ περισσότερους ωφέλιμους χώρους από εκείνους που θα ήταν απαραίτητοι για το φορτίο του σιταριού. Θα μπορούσε με ευκολία να μεταφέρει σε ένα ενδιάμεσο κατάστρωμα μέχρι και 300 επιβάτες με σχετική άνεση. Η σημασία αυτής της πληροφορίας ως επιβεβαίωσης των Πράξεων 27,37 είναι εξόφθαλμη.
Τα κεφάλαια 27 και 28 των Πράξεων των Αποστόλων είναι η πιο εκτεταμένη περιγραφή ενός θαλάσσιου ταξιδιού της αρχαιότητας που έχει διασωθεί. Περιέχουν μια πληθώρα πληροφοριών για τα γεγονότα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, αλλά και για το φυσικό και τεχνικό περίγυρο, μέσα στο οποίο έλαβε χώρα. Το ταξίδι του Αποστόλου Παύλου αποτελεί από την οπτική γωνία των επιστημόνων, οι οποίοι ιδίως λόγω του προσώπου του ταξιδιώτη επιδεικνύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ένα μοναδικό, ένα ανεπανάληπτο γεγονός. Όμως, αν θέλει κανείς να μάθει περισσότερα για το γεγονός αυτό από εκείνα που παρέχουν οι Γραφές, πρέπει να προστρέξει και σε άλλες πηγές.
Αυτές οι άλλες πηγές δεν αναφέρονται αποκλειστικά στο θαλάσσιο ταξίδι του Αποστόλου Παύλου, αλλά σε ολόκληρο το σύστημα θαλάσσιων συγκοινωνιών στην αρχαιότητα, κυρίως τον 1ο αι. μ.Χ. Σ’ αυτό ανήκουν ιδίως οι φυσικές συνθήκες, όπως άνεμοι και καιρός κατά τη διάρκεια των διαφόρων εποχών του έτους. Εδώ συμβάλλουν ουσιαστικά η σύγχρονη μετεωρολογία και η γεωφυσική.
Στο σύστημα αυτό ανήκουν επίσης τα πλοία. Έχουμε μόνο ελλιπείς πληροφορίες γι’ αυτά. Όμως, μια σειρά ανακαλύψεων ναυαγίων από την αρχαιότητα μας επιτρέπει να εκφέρουμε πολύ θεμελιωμένες απόψεις για τον σχεδιασμό και την κατασκευή φορτηγών και επιβατικών πλοίων στην αρχαιότητα. Δυστυχώς δεν ανακαλύφτηκαν άνω και ενδιάμεσα καταστρώματα τέτοιων πλοίων. Έτσι, για τα έξαλα έχουμε μέσω πολυάριθμων απεικονίσεων σε πολλών ειδών έργα τέχνης της αρχαιότητας μόνο ελλιπείς και όχι απαλλαγμένες από αντιφάσεις πληροφορίες. Το ίδιο ισχύει για την αρματωσιά: κατάρτια, κεραίες, πανιά, κρεμάμενα και σερνάμενα (στερεόδετα και αγόμενα) ξάρτια. Οι πληροφορίες που προκύπτουν από αυτές τις πηγές δεν έχουν την ίδια αξιοπιστία με τα ευρήματα. Αλλά οι κανόνες και οι νόμοι της επιστημονικής ναυπήγησης μας επιτρέπουν να καλύψουμε τα κενά των γνώσεών μας με υπολογισμούς ή να αποκλείσουμε ερμηνείες που δεν είναι σύμφωνες με τους φυσικούς νόμους.
Για το μέγεθος των πλοίων ιδιαίτερη βαρύτητα έχουν οι ρωμαϊκές πηγές δικαίου. Ο αυτοκράτορας Κλαύδιος είχε υπογράψει π.χ. ένα νόμο, σύμφωνα με τον οποίο ένας πλοιοκτήτης, που ναυπηγούσε ένα πλοίο 340 τόνων ωφέλιμου φορτίου με σιτάρι και το διατηρούσε για έξι χρόνια σε κυκλοφορία, απαλλασσόταν από όλα τα φορολογικά βάρη. Ένα τέτοιο πλοίο, όμως, θα διέθετε πολύ περισσότερους ωφέλιμους χώρους από εκείνους που θα ήταν απαραίτητοι για το φορτίο του σιταριού. Θα μπορούσε με ευκολία να μεταφέρει σε ένα ενδιάμεσο κατάστρωμα μέχρι και 300 επιβάτες με σχετική άνεση. Η σημασία αυτής της πληροφορίας ως επιβεβαίωσης των Πράξεων 27,37 είναι εξόφθαλμη.
Η ανατολική Μεσόγειος στην αρχαιότητα – κλίμα, καιρός, θαλάσσια ρεύματα.
Σε ένα άρθρο του στο Δελτίο της Γερμανικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας διαπίστωσε ο Kaufmann, ότι οι μετεωρολογικές συνθήκες στην ανατολική Μεσόγειο πριν από 2.000 χρόνια δεν παρουσιάζουν ουσιαστικές διαφορές από εκείνες που συναντάμε σήμερα. Επειδή τα θαλάσσια ρεύματα εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν, μπορεί και στο σημείο αυτό να υποτεθεί μια συμφωνία των συνθηκών των ρευμάτων σήμερα με εκείνα πριν από 2.000 χρόνια.
Η παλίρροια και τα ρεύματα της παλίρροιας είναι το αποτέλεσμα της έλξης που η Σελήνη και ο Ήλιος ασκούν στις γήινες υδάτινες μάζες. Προσδιορίζονται στην τοπική τους εμφάνιση κυρίως από την τοπογραφία του πυθμένα της θάλασσας. Και ως προς το σημείο αυτό δεν υπάρχουν ενδείξεις, που να μας οδηγούν στη διαπίστωση διαφορών μεταξύ των συνθηκών της παλίρροιας σήμερα και πριν από 2.000 χρόνια.
Η τοπογραφία των θαλάσσιων ακτών παρουσιάζει τοπικές διαφορές μεταξύ της κατάστασης σήμερα και εκείνης πριν από 2.000 χρόνια. Αυτές οφείλονται ιδίως σε ηφαιστειακή και σεισμική δραστηριότητα ή και σε διάβρωση. Μπορεί να έχουν σημασία σε μεμονωμένες περιπτώσεις, όταν σηματωροί που χρησιμοποιούνται σήμερα για τη χάραξη πορείας, έχουν μια πολύ διαφορετική όψη από ό,τι πριν από 2.000 χρόνια, ή αντίστροφα. Όπου, λοιπόν, έχει παρατηρηθεί στις προηγούμενες δύο χιλιετίες ηφαιστειακή δραστηριότητα, η συμφωνία των σηματωρών δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη για τη χάραξη πορείας κατά μήκος των ακτών.
Σε ένα άρθρο του στο Δελτίο της Γερμανικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας διαπίστωσε ο Kaufmann, ότι οι μετεωρολογικές συνθήκες στην ανατολική Μεσόγειο πριν από 2.000 χρόνια δεν παρουσιάζουν ουσιαστικές διαφορές από εκείνες που συναντάμε σήμερα. Επειδή τα θαλάσσια ρεύματα εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν, μπορεί και στο σημείο αυτό να υποτεθεί μια συμφωνία των συνθηκών των ρευμάτων σήμερα με εκείνα πριν από 2.000 χρόνια.
Η παλίρροια και τα ρεύματα της παλίρροιας είναι το αποτέλεσμα της έλξης που η Σελήνη και ο Ήλιος ασκούν στις γήινες υδάτινες μάζες. Προσδιορίζονται στην τοπική τους εμφάνιση κυρίως από την τοπογραφία του πυθμένα της θάλασσας. Και ως προς το σημείο αυτό δεν υπάρχουν ενδείξεις, που να μας οδηγούν στη διαπίστωση διαφορών μεταξύ των συνθηκών της παλίρροιας σήμερα και πριν από 2.000 χρόνια.
Η τοπογραφία των θαλάσσιων ακτών παρουσιάζει τοπικές διαφορές μεταξύ της κατάστασης σήμερα και εκείνης πριν από 2.000 χρόνια. Αυτές οφείλονται ιδίως σε ηφαιστειακή και σεισμική δραστηριότητα ή και σε διάβρωση. Μπορεί να έχουν σημασία σε μεμονωμένες περιπτώσεις, όταν σηματωροί που χρησιμοποιούνται σήμερα για τη χάραξη πορείας, έχουν μια πολύ διαφορετική όψη από ό,τι πριν από 2.000 χρόνια, ή αντίστροφα. Όπου, λοιπόν, έχει παρατηρηθεί στις προηγούμενες δύο χιλιετίες ηφαιστειακή δραστηριότητα, η συμφωνία των σηματωρών δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη για τη χάραξη πορείας κατά μήκος των ακτών.
Άνεμοι, καιρός και κατάσταση θαλάσσης στο Ιόνιο πέλαγος.
Ενδείξεις για μια αλλαγή του κλίματος σε μεγάλο βαθμό στο Ιόνιο πέλαγος δεν υπάρχουν. Γι’ αυτό θέσαμε τις σημερινές καιρικές συνθήκες στο Ιόνιο πέλαγος ως βάση για την αξιολόγηση της διήγησης των Πράξεων των Αποστόλων. Η μέθοδος, όμως, αυτή είναι κατάλληλη, για να αξιολογήσει ο ερευνητής και ιστορικές διηγήσεις ή σχόλια σ’ αυτές στη βοηθητική βιβλιογραφία, που συνέβησαν σε άλλα μέρη της Μεσογείου.
Ο Warnecke προχωρεί με διαφορετικό τρόπο: προσπαθεί να αναπαραγάγει τις τότε επικρατούσες καιρικές συνθήκες από αρχαίες πηγές. Αυτή η μέθοδος έχει το μειονέκτημα, ότι στηρίζεται μόνο στις υπάρχουσες ποιοτικές περιγραφές. Μία συστηματική καταγραφή της θερμοκρασίας, της ατμοσφαιρικής πίεσης, της κατεύθυνσης και ισχύος των ανέμων δεν υπάρχει για παλαιότερες εποχές της ιστορίας. Έτσι οι διηγήσεις της αρχαιότητας επηρεάζονται έντονα από την υποκειμενική αίσθηση του χρονικογράφου. Μάλλον μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις οι επαγγελματίες θαλασσοπόροι εκείνης της εποχής κατέγραψαν τη δική τους θεώρηση των πραγμάτων. Πάντως, τέτοιες αναφορές δεν έχουν διασωθεί. Ακόμα και σήμερα ισχύει, ότι οι άνθρωποι της στεριάς, στις περιγραφές τους για τους κινδύνους και τις ταλαιπωρίες των θαλάσσιων ταξιδιών, τείνουν πότε-πότε να υπερβάλλουν κάπως. Γιατί να ήταν διαφορετικά στην αρχαιότητα;
Τα σημερινά καιρικά και ωκεανογραφικά δεδομένα περιγράφονται εκτεταμένα στις επίσημες δημοσιεύσεις των υδρογραφικών υπηρεσιών. Σ’ αυτές περιέχονται ναυτικοί χάρτες και ναυτικά βιβλία. Κάθε εμπορικό πλοίο υποχρεούται σήμερα να φέρει μαζί του τα εκδοθέντα βιβλία για τον θαλάσσιο χώρο που πλέει. Για το Ιόνιο πέλαγος και τη νότια ακτή της Κρήτης βρίσκουμε σ’ αυτά ανεμοδείκτες. Περιγράφουν τη συχνότητα και την ισχύ των ανέμων που αναμένονται για κάθε μήνα. Υπήρχαν 1.016 μετρήσεις. Από αυτές ήταν:
Ενδείξεις για μια αλλαγή του κλίματος σε μεγάλο βαθμό στο Ιόνιο πέλαγος δεν υπάρχουν. Γι’ αυτό θέσαμε τις σημερινές καιρικές συνθήκες στο Ιόνιο πέλαγος ως βάση για την αξιολόγηση της διήγησης των Πράξεων των Αποστόλων. Η μέθοδος, όμως, αυτή είναι κατάλληλη, για να αξιολογήσει ο ερευνητής και ιστορικές διηγήσεις ή σχόλια σ’ αυτές στη βοηθητική βιβλιογραφία, που συνέβησαν σε άλλα μέρη της Μεσογείου.
Ο Warnecke προχωρεί με διαφορετικό τρόπο: προσπαθεί να αναπαραγάγει τις τότε επικρατούσες καιρικές συνθήκες από αρχαίες πηγές. Αυτή η μέθοδος έχει το μειονέκτημα, ότι στηρίζεται μόνο στις υπάρχουσες ποιοτικές περιγραφές. Μία συστηματική καταγραφή της θερμοκρασίας, της ατμοσφαιρικής πίεσης, της κατεύθυνσης και ισχύος των ανέμων δεν υπάρχει για παλαιότερες εποχές της ιστορίας. Έτσι οι διηγήσεις της αρχαιότητας επηρεάζονται έντονα από την υποκειμενική αίσθηση του χρονικογράφου. Μάλλον μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις οι επαγγελματίες θαλασσοπόροι εκείνης της εποχής κατέγραψαν τη δική τους θεώρηση των πραγμάτων. Πάντως, τέτοιες αναφορές δεν έχουν διασωθεί. Ακόμα και σήμερα ισχύει, ότι οι άνθρωποι της στεριάς, στις περιγραφές τους για τους κινδύνους και τις ταλαιπωρίες των θαλάσσιων ταξιδιών, τείνουν πότε-πότε να υπερβάλλουν κάπως. Γιατί να ήταν διαφορετικά στην αρχαιότητα;
Τα σημερινά καιρικά και ωκεανογραφικά δεδομένα περιγράφονται εκτεταμένα στις επίσημες δημοσιεύσεις των υδρογραφικών υπηρεσιών. Σ’ αυτές περιέχονται ναυτικοί χάρτες και ναυτικά βιβλία. Κάθε εμπορικό πλοίο υποχρεούται σήμερα να φέρει μαζί του τα εκδοθέντα βιβλία για τον θαλάσσιο χώρο που πλέει. Για το Ιόνιο πέλαγος και τη νότια ακτή της Κρήτης βρίσκουμε σ’ αυτά ανεμοδείκτες. Περιγράφουν τη συχνότητα και την ισχύ των ανέμων που αναμένονται για κάθε μήνα. Υπήρχαν 1.016 μετρήσεις. Από αυτές ήταν:
Β 18% ΒΑ 15% Α 8%
ΝΑ 9% Ν 8% ΝΔ 7%
ΝΔ 7% Δ 8% ΒΔ 15%
Περιστρεφόμενοι 5% Νηνεμία 5%
ΝΑ 9% Ν 8% ΝΔ 7%
ΝΔ 7% Δ 8% ΒΔ 15%
Περιστρεφόμενοι 5% Νηνεμία 5%
Ισχυροί άνεμοι 8 μποφόρ και άνω αναφέρονται μόνο σε 1% των μετρήσεων και μόνο από ΒΑ. Σύμφωνα με τη θεώρηση ενός επαγγελματία θαλασσοπόρου οι συνθήκες ανέμων, καιρού και κατάστασης θαλάσσης στο Ιόνιο πέλαγος και νότια της Κρήτης είναι και τον Οκτώβριο ως επί το πλείστον ευνοϊκές.
Το σύστημα θαλάσσιας συγκοινωνίας κατά την αρχαιότητα στην ανατολική Μεσόγειο.
Επί πολλούς αιώνες ως και την όψιμη αυτοκρατορική εποχή χαρακτηριζόταν το θαλάσσιο εμπόριο στην ανατολική Μεσόγειο από τις θαλάσσιες μεταφορές βορειοαφρικανικού σιταριού προς τις μεγάλες μητροπόλεις, αρχικά την Αθήνα και αργότερα τη Ρώμη. Το σκοπό αυτό υπηρετούσαν ολόκληροι στόλοι από ιστιοφόρα. Σε αναλογία με τις αυξημένες ανάγκες της ταχείας ανάπτυξης του αστικού πληθυσμού μεγάλωσε επίσης γρήγορα ο ετήσιος όγκος της μεταφοράς. Τόσο η χωρητικότητα των πλοίων όσο και ο αριθμός τους αυξανόταν με τη βοήθεια διαφόρων κρατικών επιδοτήσεων.
Επί πολλούς αιώνες ως και την όψιμη αυτοκρατορική εποχή χαρακτηριζόταν το θαλάσσιο εμπόριο στην ανατολική Μεσόγειο από τις θαλάσσιες μεταφορές βορειοαφρικανικού σιταριού προς τις μεγάλες μητροπόλεις, αρχικά την Αθήνα και αργότερα τη Ρώμη. Το σκοπό αυτό υπηρετούσαν ολόκληροι στόλοι από ιστιοφόρα. Σε αναλογία με τις αυξημένες ανάγκες της ταχείας ανάπτυξης του αστικού πληθυσμού μεγάλωσε επίσης γρήγορα ο ετήσιος όγκος της μεταφοράς. Τόσο η χωρητικότητα των πλοίων όσο και ο αριθμός τους αυξανόταν με τη βοήθεια διαφόρων κρατικών επιδοτήσεων.
Εμπορικά πλοία στην αρχαιότητα.
Αναφερθήκαμε ήδη στην απαλλαγή του πλοιοκτήτη από τα φορολογικά βάρη, που θα ναυπηγούσε ένα πλοίο 340 τόνων ωφέλιμου φορτίου με σιτάρι και θα το διατηρούσε για έξι χρόνια σε κυκλοφορία. Ένα τέτοιο πλοίο, φορτωμένο και πλήρως εξοπλισμένο, πρέπει να είχε εκτόπισμα μεταξύ 450 και 500 τόνων. Ένας άλλος επιδοτούμενος τύπος πλοίου μπορούσε να φορτώνει περίπου 80 τόνους σιτάρι και πρέπει γι’ αυτό με πλήρες φορτίο, εξοπλισμό κ.ά. να είχε περίπου 120 τόνους εκτόπισμα.
Τα πλοία κατασκευάζονταν για να πλέουν με ένα τριγωνικό πανί σε ένα μόνο κατάρτι. Τα μεγαλύτερα διέθεταν επιπλέον τον λεγόμενο αρτέμονα, ένα μικρό τριγωνικό πανί σε ένα δεύτερο μικρό κατάρτι στην πλώρη.
Ο εξοπλισμός περιλάμβανε μια λέμβο και μερικές άγκυρες. Για περισσότερες πληροφορίες διαθέτουμε μόνο πολύ ελλιπείς πληροφορίες. Απεικονίσεις της εποχής είναι το Pompeii-Scrafitto και το Torlona-Relief.
Αναφερθήκαμε ήδη στην απαλλαγή του πλοιοκτήτη από τα φορολογικά βάρη, που θα ναυπηγούσε ένα πλοίο 340 τόνων ωφέλιμου φορτίου με σιτάρι και θα το διατηρούσε για έξι χρόνια σε κυκλοφορία. Ένα τέτοιο πλοίο, φορτωμένο και πλήρως εξοπλισμένο, πρέπει να είχε εκτόπισμα μεταξύ 450 και 500 τόνων. Ένας άλλος επιδοτούμενος τύπος πλοίου μπορούσε να φορτώνει περίπου 80 τόνους σιτάρι και πρέπει γι’ αυτό με πλήρες φορτίο, εξοπλισμό κ.ά. να είχε περίπου 120 τόνους εκτόπισμα.
Τα πλοία κατασκευάζονταν για να πλέουν με ένα τριγωνικό πανί σε ένα μόνο κατάρτι. Τα μεγαλύτερα διέθεταν επιπλέον τον λεγόμενο αρτέμονα, ένα μικρό τριγωνικό πανί σε ένα δεύτερο μικρό κατάρτι στην πλώρη.
Ο εξοπλισμός περιλάμβανε μια λέμβο και μερικές άγκυρες. Για περισσότερες πληροφορίες διαθέτουμε μόνο πολύ ελλιπείς πληροφορίες. Απεικονίσεις της εποχής είναι το Pompeii-Scrafitto και το Torlona-Relief.
Η συμπεριφορά εμπορικών πλοίων της αρχαιότητας εν πλω.
Η επιστημονική κατασκευή των πλοίων έχει βρει σήμερα διάφορες μεθόδους, με τις οποίες μπορεί να υπολογιστεί η αντίσταση ενός πλοίου από το σχήμα του υπό την επιφάνεια του νερού σκελετού του, ή με τις οποίες οι μετρήσεις σε πολύ μικρότερα από πλευράς κλίμακας πλοία μπορούν να προσαρμοστούν σε πλοία κανονικών διαστάσεων. Και οι δύο αυτές μέθοδοι μπορούν με επιτυχία να χρησιμοποιηθούν για τον προσδιορισμό της συμπεριφοράς ιστιοφόρων της αρχαιότητας εν πλω.
Πειράματα έχουν διεξαχθεί σε ένα μοντέλο (κλίμακα 1:2) του πλοίου της KYRENIA. Οι μετρήσεις που προέκυψαν από αυτά επιτρέπουν ένα κατά προσέγγιση προσδιορισμό των μεγεθών και για την μεγαλύτερη κατηγορία πλοίων. Συγκρίνοντας το σχήμα των σκελετών μπορεί κανείς να επιβεβαιώσει τους ανωτέρω υπολογισμούς. Μία αβεβαιότητα παραμένει ωστόσο, επειδή ακόμα και τα καλύτερα διασωθέντα ναυάγια αποτελούνται μόνο πια από την καρίνα και τα κάτω μέρη του σκελετού και των πλευρών. Η μάσκα και ο γοφός έχουν καταστραφεί, όπως και όλα τα καταστρώματα, τα ενδιάμεσα καταστρώματα και στο σύνολό της η αρματωσιά, τα κατάρτια και οι κεραίες.
Όμως, η κατασκευή ενός ξύλινου πλοίου υπόκειται σε μία εσωτερική λογική που προκύπτει από τις ιδιότητες του υλικού κατασκευής. Π.χ. χωρίς τεχνικά βοηθητικά μέσα το ξύλο μπορεί να κάμπτεται μόνο σε πολύ μικρή έκταση. Δεν γνωρίζουμε, όμως, τίποτα για την ύπαρξη τέτοιων μέσων στην αρχαιότητα.
Με βάση τις μετρήσεις που έχουν γίνει στο εξαιρετικά καλά διατηρημένο ναυάγιο του Madrague de Giens μπορεί να ανασκευαστεί η πλήρης διαμήκης τομή του σκελετού. Σ’ αυτή την ανασκευή ως προς τα μετρημένα μέρη υπάρχει βεβαιότητα, τα υπόλοιπα είναι αιτιολογημένες υποθέσεις.
Αυτή τη στιγμή που γίνεται η παρούσα εισήγηση δεν έχουν τελειώσει ακόμα οι αντίστοιχες εργασίες. Ως προσωρινά πορίσματα μπορούν όμως να θεωρηθούν:
Το πλοίο των 500 τόνων ήταν πολύ πλώιμο, πιθανώς με ένα ενδιάμεσο κατάστρωμα. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι το σιτάρι είναι ένα ιδιαίτερα βαρύ φορτίο. Οι απαιτούμενοι 340 τόνοι σιταριού θα κάλυπταν τον κάτω χώρο του πλοίου μέχρι το ενδιάμεσο κατάστρωμα. Περισσότερο φορτίο θα σήμαινε την επικίνδυνη πλέον υπέρβαση των ορίων ασφαλείας. Στο άδειο ενδιάμεσο κατάστρωμα μπορούσαν, όμως, με κάποια άνεση και ασφάλεια να μεταφερθούν περισσότερα από 300 άτομα.
Τα μεγάλα πλοία δεν είχαν δυνατότητα για μεγάλη επειδή η μέγιστη επιφάνεια των πανιών τους ήταν πολύ περιορισμένη. Ως κατάρτια μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν μόνο κορμοί δένδρων. Το μεγαλύτερο μήκος αυτών μπορεί να υπολογιστεί στα 27 μ. περίπου. Αυτό αντιστοιχεί σε μία επιφάνεια πανιών από 300 μέχρι 350 τετρ. Μέτρα.
Η μέγιστη δυνατή ταχύτητα ενός τέτοιου πλοίου με ανώτατο όριο έντασης ανέμων 7 μποφόρ –αντίστοιχη μίας ταχύτητας των ανέμων των 40 κόμβων- μπορούσε να ήταν περίπου 12 κόμβοι, με την προϋπόθεση ότι το υλικό των πανιών άντεχε στην εξασκούμενη σ’ αυτά πίεση του ανέμου.
Στη χαμηλή κλίμακα της έντασης των ανέμων η προώθηση μέσα στο νερό αποτελούσε περίπου τα 3/10 της επικρατούσης ταχύτητας των ανέμων.
Η επιστημονική κατασκευή των πλοίων έχει βρει σήμερα διάφορες μεθόδους, με τις οποίες μπορεί να υπολογιστεί η αντίσταση ενός πλοίου από το σχήμα του υπό την επιφάνεια του νερού σκελετού του, ή με τις οποίες οι μετρήσεις σε πολύ μικρότερα από πλευράς κλίμακας πλοία μπορούν να προσαρμοστούν σε πλοία κανονικών διαστάσεων. Και οι δύο αυτές μέθοδοι μπορούν με επιτυχία να χρησιμοποιηθούν για τον προσδιορισμό της συμπεριφοράς ιστιοφόρων της αρχαιότητας εν πλω.
Πειράματα έχουν διεξαχθεί σε ένα μοντέλο (κλίμακα 1:2) του πλοίου της KYRENIA. Οι μετρήσεις που προέκυψαν από αυτά επιτρέπουν ένα κατά προσέγγιση προσδιορισμό των μεγεθών και για την μεγαλύτερη κατηγορία πλοίων. Συγκρίνοντας το σχήμα των σκελετών μπορεί κανείς να επιβεβαιώσει τους ανωτέρω υπολογισμούς. Μία αβεβαιότητα παραμένει ωστόσο, επειδή ακόμα και τα καλύτερα διασωθέντα ναυάγια αποτελούνται μόνο πια από την καρίνα και τα κάτω μέρη του σκελετού και των πλευρών. Η μάσκα και ο γοφός έχουν καταστραφεί, όπως και όλα τα καταστρώματα, τα ενδιάμεσα καταστρώματα και στο σύνολό της η αρματωσιά, τα κατάρτια και οι κεραίες.
Όμως, η κατασκευή ενός ξύλινου πλοίου υπόκειται σε μία εσωτερική λογική που προκύπτει από τις ιδιότητες του υλικού κατασκευής. Π.χ. χωρίς τεχνικά βοηθητικά μέσα το ξύλο μπορεί να κάμπτεται μόνο σε πολύ μικρή έκταση. Δεν γνωρίζουμε, όμως, τίποτα για την ύπαρξη τέτοιων μέσων στην αρχαιότητα.
Με βάση τις μετρήσεις που έχουν γίνει στο εξαιρετικά καλά διατηρημένο ναυάγιο του Madrague de Giens μπορεί να ανασκευαστεί η πλήρης διαμήκης τομή του σκελετού. Σ’ αυτή την ανασκευή ως προς τα μετρημένα μέρη υπάρχει βεβαιότητα, τα υπόλοιπα είναι αιτιολογημένες υποθέσεις.
Αυτή τη στιγμή που γίνεται η παρούσα εισήγηση δεν έχουν τελειώσει ακόμα οι αντίστοιχες εργασίες. Ως προσωρινά πορίσματα μπορούν όμως να θεωρηθούν:
Το πλοίο των 500 τόνων ήταν πολύ πλώιμο, πιθανώς με ένα ενδιάμεσο κατάστρωμα. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι το σιτάρι είναι ένα ιδιαίτερα βαρύ φορτίο. Οι απαιτούμενοι 340 τόνοι σιταριού θα κάλυπταν τον κάτω χώρο του πλοίου μέχρι το ενδιάμεσο κατάστρωμα. Περισσότερο φορτίο θα σήμαινε την επικίνδυνη πλέον υπέρβαση των ορίων ασφαλείας. Στο άδειο ενδιάμεσο κατάστρωμα μπορούσαν, όμως, με κάποια άνεση και ασφάλεια να μεταφερθούν περισσότερα από 300 άτομα.
Τα μεγάλα πλοία δεν είχαν δυνατότητα για μεγάλη επειδή η μέγιστη επιφάνεια των πανιών τους ήταν πολύ περιορισμένη. Ως κατάρτια μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν μόνο κορμοί δένδρων. Το μεγαλύτερο μήκος αυτών μπορεί να υπολογιστεί στα 27 μ. περίπου. Αυτό αντιστοιχεί σε μία επιφάνεια πανιών από 300 μέχρι 350 τετρ. Μέτρα.
Η μέγιστη δυνατή ταχύτητα ενός τέτοιου πλοίου με ανώτατο όριο έντασης ανέμων 7 μποφόρ –αντίστοιχη μίας ταχύτητας των ανέμων των 40 κόμβων- μπορούσε να ήταν περίπου 12 κόμβοι, με την προϋπόθεση ότι το υλικό των πανιών άντεχε στην εξασκούμενη σ’ αυτά πίεση του ανέμου.
Στη χαμηλή κλίμακα της έντασης των ανέμων η προώθηση μέσα στο νερό αποτελούσε περίπου τα 3/10 της επικρατούσης ταχύτητας των ανέμων.
Το πρόγραμμα VoySim99
Για την πραγματοποίηση υπολογισμών για ολόκληρα ταξίδια έχει αναπτυχθεί το πρόγραμμα VoySim99. Καταχωρήσεις ως προς την κατεύθυνση και την ταχύτητα των ατμοσφαιρικών ανέμων γίνονται πάντα για ένα χρονικό διάστημα έξι ωρών, αντλούνται δε από τις ανωτέρω αναφερθείσες επίσημες δημοσιεύσεις. Παράμετροι ήταν οι αντιδράσεις του πλοίου, που προκύπτουν από πειράματα με ένα μοντέλο ή από υπολογισμούς. Πορίσματα είναι η πορεία πάνω στον πυθμένα, συμπεριλαμβανομένης άρα της απόκλισης λόγω ανέμων, και η προώθηση πάνω στον πυθμένα. Ακριβέστερες προσομοιώσεις είναι δυνατές μέσω του συνυπολογισμού των θαλάσσιων ρευμάτων, μέσω πιο σύντομων χρονικών διαστημάτων υπολογισμού ή μέσω της χρήσης καιρικών μεταβολών, όχι τυχαίων, αλλά καταγραμμένων κατά τη διάρκεια ταξιδιών
Οι πρώτες ως τώρα διεξαχθείσες προσομοιώσεις με το VoySim99 δείχνουν, ότι ένα πλοίο της κατηγορίας των 500 τόνων, το οποίο θα απέπλε το Σεπτέμβριο από την Αλεξάνδρεια, μπορούσε να πλεύσει δυτικά της Κύπρου προς τα Μύρα, ενώ αυτό ήταν σχεδόν αδύνατο, όταν απέπλεε πιο νωρίς εξαιτίας των επικρατούντων βορειοδυτικών ανέμων το καλοκαίρι.
Το γεγονός, λοιπόν, ότι η ταξιδιωτική ομήγυρις του Αποστόλου Παύλου βρήκε στα Μύρα ένα αλεξανδρινό φορτηγό πλοίο με σιτάρι, δεν είναι τυχαίο. Αυτά τα πλοία μάλλον κατέπλεαν το Σεπτέμβριο και Οκτώβριο σύμφωνα με το κανονικό τους δρομολόγιο στα Μύρα, για να δεχθούν επιβάτες με προορισμό τη Δύση.
Για την πραγματοποίηση υπολογισμών για ολόκληρα ταξίδια έχει αναπτυχθεί το πρόγραμμα VoySim99. Καταχωρήσεις ως προς την κατεύθυνση και την ταχύτητα των ατμοσφαιρικών ανέμων γίνονται πάντα για ένα χρονικό διάστημα έξι ωρών, αντλούνται δε από τις ανωτέρω αναφερθείσες επίσημες δημοσιεύσεις. Παράμετροι ήταν οι αντιδράσεις του πλοίου, που προκύπτουν από πειράματα με ένα μοντέλο ή από υπολογισμούς. Πορίσματα είναι η πορεία πάνω στον πυθμένα, συμπεριλαμβανομένης άρα της απόκλισης λόγω ανέμων, και η προώθηση πάνω στον πυθμένα. Ακριβέστερες προσομοιώσεις είναι δυνατές μέσω του συνυπολογισμού των θαλάσσιων ρευμάτων, μέσω πιο σύντομων χρονικών διαστημάτων υπολογισμού ή μέσω της χρήσης καιρικών μεταβολών, όχι τυχαίων, αλλά καταγραμμένων κατά τη διάρκεια ταξιδιών
Οι πρώτες ως τώρα διεξαχθείσες προσομοιώσεις με το VoySim99 δείχνουν, ότι ένα πλοίο της κατηγορίας των 500 τόνων, το οποίο θα απέπλε το Σεπτέμβριο από την Αλεξάνδρεια, μπορούσε να πλεύσει δυτικά της Κύπρου προς τα Μύρα, ενώ αυτό ήταν σχεδόν αδύνατο, όταν απέπλεε πιο νωρίς εξαιτίας των επικρατούντων βορειοδυτικών ανέμων το καλοκαίρι.
Το γεγονός, λοιπόν, ότι η ταξιδιωτική ομήγυρις του Αποστόλου Παύλου βρήκε στα Μύρα ένα αλεξανδρινό φορτηγό πλοίο με σιτάρι, δεν είναι τυχαίο. Αυτά τα πλοία μάλλον κατέπλεαν το Σεπτέμβριο και Οκτώβριο σύμφωνα με το κανονικό τους δρομολόγιο στα Μύρα, για να δεχθούν επιβάτες με προορισμό τη Δύση.
Το θαλάσσιο ταξίδι τού Αποστόλου από Σεβάστεια μέσω Μύρων προς Κεφαλληνία
Για το πρώτο μέρος του ταξιδιού χρησιμοποιήθηκε πιθανώς ένα μικρότερο πλοίο, επειδή ο όγκος του φορτίου που έπρεπε να μεταφερθεί από εκεί δεν δικαιολογούσε τη χρησιμοποίηση μεγαλύτερων μονάδων. Αυτό σημαίνει επίσης, ότι η στρατιωτική συνοδεία, αποτελούμενη από τον εκατόνταρχο Ιούλιο και το άγημα του, μπορεί νά ήταν μόνο μικρή και ίσως να συμπεριλάμβανε 20 ή και ακόμα λιγότερους άνδρες. Ή ρωμαϊκή διοίκηση σίγουρα δε θα διέθετε το μεγαλύτερο μέρος του στρατού, που ήταν εγκατεστημένο στην επαρχία, για τη φύλαξη λίγων κρατουμένων.
Τον Οκτώβριο επικρατούν ακόμα στο Αιγαίο άνεμοι από βορειοδυτική κατεύθυνση. Επομένως ο διάπλους των στενών βόρεια και νότια της Ρόδου είναι δύσκολος και επικίνδυνος. Αντίθετα, ένα πλοίο με γενική πορεία 250° μπορεί να πλεύσει άνετα προς τη νότια ακτή της Κρήτης.
Σχεδόν βέβαιο μπορεί νά θεωρηθεί, ότι το πλοίο του Αποστόλου δεν κατέπλευσε ούτε αγκυροβόλησε στους Καλούς Λιμένες, επειδή αυτό ήταν αδύνατο με επικρατούντες βορειοδυτικούς ανέμους. Ο νότιος άνεμος που αναφέρεται στις Πράξεις 27, 8 θα έκανε δυνατό τον κατάπλου στους Καλούς Λιμένες, δεν θα ευνοούσε όμως με κανένα τρόπο έπειτα τον απόπλου από εκεί, μάλιστα θα τον έκανε πολύ επικίνδυνο ή και εντελώς αδύνατο. Θα ήταν όμως ο ιδανικός άνεμος για να περάσει το πλοίο από μια θέση νότια των Καλών Λιμένων, περίπου 5-10 ν.μ. στην ανοιχτή θάλασσα, το ακρωτήριο Λίθινων και έπειτα νά χαράξει πορεία προς τον Φοίνικα. Ο Dr. Warnecke έχει εντοπίσει τo λιμάνι αυτό στη μεσσηνιακή Πύλο. Πρέπει νά συγκατατεθεί κανείς σ' αυτό, επειδή ολόκληρη ή νότια ακτή της Κρήτης δεν διαθέτει κανένα ασφαλές λιμάνι για παραχείμαση.
Για το πρώτο μέρος του ταξιδιού χρησιμοποιήθηκε πιθανώς ένα μικρότερο πλοίο, επειδή ο όγκος του φορτίου που έπρεπε να μεταφερθεί από εκεί δεν δικαιολογούσε τη χρησιμοποίηση μεγαλύτερων μονάδων. Αυτό σημαίνει επίσης, ότι η στρατιωτική συνοδεία, αποτελούμενη από τον εκατόνταρχο Ιούλιο και το άγημα του, μπορεί νά ήταν μόνο μικρή και ίσως να συμπεριλάμβανε 20 ή και ακόμα λιγότερους άνδρες. Ή ρωμαϊκή διοίκηση σίγουρα δε θα διέθετε το μεγαλύτερο μέρος του στρατού, που ήταν εγκατεστημένο στην επαρχία, για τη φύλαξη λίγων κρατουμένων.
Τον Οκτώβριο επικρατούν ακόμα στο Αιγαίο άνεμοι από βορειοδυτική κατεύθυνση. Επομένως ο διάπλους των στενών βόρεια και νότια της Ρόδου είναι δύσκολος και επικίνδυνος. Αντίθετα, ένα πλοίο με γενική πορεία 250° μπορεί να πλεύσει άνετα προς τη νότια ακτή της Κρήτης.
Σχεδόν βέβαιο μπορεί νά θεωρηθεί, ότι το πλοίο του Αποστόλου δεν κατέπλευσε ούτε αγκυροβόλησε στους Καλούς Λιμένες, επειδή αυτό ήταν αδύνατο με επικρατούντες βορειοδυτικούς ανέμους. Ο νότιος άνεμος που αναφέρεται στις Πράξεις 27, 8 θα έκανε δυνατό τον κατάπλου στους Καλούς Λιμένες, δεν θα ευνοούσε όμως με κανένα τρόπο έπειτα τον απόπλου από εκεί, μάλιστα θα τον έκανε πολύ επικίνδυνο ή και εντελώς αδύνατο. Θα ήταν όμως ο ιδανικός άνεμος για να περάσει το πλοίο από μια θέση νότια των Καλών Λιμένων, περίπου 5-10 ν.μ. στην ανοιχτή θάλασσα, το ακρωτήριο Λίθινων και έπειτα νά χαράξει πορεία προς τον Φοίνικα. Ο Dr. Warnecke έχει εντοπίσει τo λιμάνι αυτό στη μεσσηνιακή Πύλο. Πρέπει νά συγκατατεθεί κανείς σ' αυτό, επειδή ολόκληρη ή νότια ακτή της Κρήτης δεν διαθέτει κανένα ασφαλές λιμάνι για παραχείμαση.
Προσομοιώσεις του θαλάσσιου ταξιδιού Μύρα – Πύλος
Τα διεξαχθέντα με το πρόγραμμα VoySimν99 δέκα θαλάσσια ταξίδια ενός πλοίου 500 τόνων από τα Μύρα προς την Πύλο δείχνουν, ότι η κατά μέσο όρο διάρκεια του ταξιδιού για τη θαλάσσια αυτή διαδρομή είναι 10,7 ήμερες, με μια κανονική απόκλιση των 1,2 ημερών. Αυτή ή διάρκεια του ταξιδιού είναι μάλλον κάπως μικρότερη από την κανονική, επειδή η χάραξη της πορείας έγινε με βάση την πυξίδα, ενώ πριν από 2.000 χρόνια θα πηδαλιουχούσαν κυρίως με τη βοήθεια σηματωρών, επομένως μέσω παρακάμψεων.
Στα δύο από τα δέκα θαλάσσια ταξίδια ήταν αδύνατος ο κατάπλους στην Πύλο εξαιτίας επικρατούντων ΒΑ άνεμων και συνεχίστηκε ο πλους προς τα ΒΔ. Για τα περίπου 105 ν.μ. από την Πύλο μέχρι την Κεφαλληνία πρέπει κατά μέσο όρο να υποτεθούν 2 ως 2,7 κόμβοι, που αντιστοιχούν σε 39 ως 53 ώρες ή 1,6 ως 2,2 ήμερες. Η επιβεβαίωση της πληροφορίας των Πράξεων 27, 27 - «... τεσσαρεσκαιδεκάτη νυξ...» - είναι εμφανής. Και η παραχείμαση, σύμφωνα με τις Πράξ. 28, 11, του Αλεξανδρινού πλοίου στο νησί βρίσκει την εξήγηση της.
Η εναλλακτική λύση Μάλτα
Πρέπει επίσης να εξεταστεί, αν το πλοίο από τον θαλάσσιο χώρο της Γαύδου μπορούσε να φτάσει στη Μάλτα, είτε παρασυρόμενο, πλέοντος την αντιμονή, είτε με τη θέληση τού κυβερνήτη του πλοίου κάνοντας πανιά.
O δυνατός και θυελλώδης άνεμος από ΒΑ, που σύμφωνα με τις Πράξ. 27, 14 άρχισε νά φυσάει εδώ, θα ήταν ευνοϊκός για ένα ταξίδι προς τη Μάλτα. Άνεμοι αυτής της έντασης μαρτυρούνται για τον θαλάσσιο χώρο δυτικά της Κρήτης τον μήνα Οκτώβριο για λιγότερο από 1% όλων των μετρήσεων είναι λοιπόν αρκετά σπάνιοι. Οι συνθήκες αυτές θα ήταν όμως ακόμα ευνοϊκότερες για την απ' ευθείας χάραξη πορείας προς ένα από τα δυτικοϊταλικά λιμάνια, τις Συρακούσες ή τη Μεσσηνία, που αποτελούσε και τον ουσιαστικό στόχο του ταξιδιού. Το πλοίο δεν είχε προορισμό τη Μάλτα, αλλά την Πύλο, το πιο κατάλληλο λιμάνι για πα¬ραχείμαση αυτή την εποχή του χρόνου. Συνεπώς, χωρίς αμφιβολία δεν χαράχτηκε πορεία προς την ανοιχτή θάλασσα, αφού επιπλέον με την πορεία αυτή θα υπήρχε κίνδυνος να παρασυρθεί το πλοίο στην μεγάλη Συρτή, αλλά η πλεύση έγινε με την τόκα μπουριά (εις την οξεία εγγυτάτη), για να φθάσει, τελικά, το πλοίο στην Πύλο μετά την εξασθένηση και την ξαφνική μεταβολή των ανέμων σε δυτικούς. Άλλωστε, ο πλους δεν γινόταν διαρκώς κάνοντας πανιά, αλλά κατά χρονικά διαστήματα πλέοντος την αντιμονή, όπως αναφέρουν οι Πράξ. 27, 19.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα της διακυβέρνησης του πλοίου θα ήταν μάλλον η απώλεια της οπτικής επαφής με σηματωρούς και η αδυναμία χάραξης πορείας με τη βοήθεια των αστέρων εξαιτίας της συννεφιάς.
Οπωσδήποτε κάπου μπροστά βρίσκονταν τα επικίνδυνα νησιά των Στροφάδων.
Η απόσταση από μια θέση νότια της Γαύδου μέχρι μια θέση βόρεια της Μάλτας υπολογίζεται περίπου σε 500 ν.μ. Ένα πλοίο της κατηγορίας των 500 τόνων θα διήνυσε αυτή την απόσταση κατά μέσο όρο σε 250 ώρες ή 10,4 ήμερες. Εδώ θα πρέπει να προστεθεί η απόσταση από τα Μύρα ως νότια της Γαύδου με 305 ν.μ., που αντιστοιχεί σε 152,5 ώρες ή 6,4 ημέρες. Στα πλαίσια του χρονικού διαστήματος πού σημειώνεται στις Πράξ. 27, 27 «... τεσσαρεσκαιδεκάτη νυξ...», υπολογισμένου από τον απόπλου από τα Μύρα, ήταν αδύνατο για ένα πλοίο να φθάσει στη Μάλτα. Αποκλειό¬ταν δε εντελώς στην περίπτωση που έπλεε την αντιμονή. Ακόμα και αν ο άνεμος έπνεε αδιάκοπα με ταχύτητα άνω των 40 κόμβων από ΑΝΑ, θα χρειάζονταν για την απόσταση των 500 ν.μ. σχεδόν 21 ήμερες.
Τα διεξαχθέντα με το πρόγραμμα VoySimν99 δέκα θαλάσσια ταξίδια ενός πλοίου 500 τόνων από τα Μύρα προς την Πύλο δείχνουν, ότι η κατά μέσο όρο διάρκεια του ταξιδιού για τη θαλάσσια αυτή διαδρομή είναι 10,7 ήμερες, με μια κανονική απόκλιση των 1,2 ημερών. Αυτή ή διάρκεια του ταξιδιού είναι μάλλον κάπως μικρότερη από την κανονική, επειδή η χάραξη της πορείας έγινε με βάση την πυξίδα, ενώ πριν από 2.000 χρόνια θα πηδαλιουχούσαν κυρίως με τη βοήθεια σηματωρών, επομένως μέσω παρακάμψεων.
Στα δύο από τα δέκα θαλάσσια ταξίδια ήταν αδύνατος ο κατάπλους στην Πύλο εξαιτίας επικρατούντων ΒΑ άνεμων και συνεχίστηκε ο πλους προς τα ΒΔ. Για τα περίπου 105 ν.μ. από την Πύλο μέχρι την Κεφαλληνία πρέπει κατά μέσο όρο να υποτεθούν 2 ως 2,7 κόμβοι, που αντιστοιχούν σε 39 ως 53 ώρες ή 1,6 ως 2,2 ήμερες. Η επιβεβαίωση της πληροφορίας των Πράξεων 27, 27 - «... τεσσαρεσκαιδεκάτη νυξ...» - είναι εμφανής. Και η παραχείμαση, σύμφωνα με τις Πράξ. 28, 11, του Αλεξανδρινού πλοίου στο νησί βρίσκει την εξήγηση της.
Η εναλλακτική λύση Μάλτα
Πρέπει επίσης να εξεταστεί, αν το πλοίο από τον θαλάσσιο χώρο της Γαύδου μπορούσε να φτάσει στη Μάλτα, είτε παρασυρόμενο, πλέοντος την αντιμονή, είτε με τη θέληση τού κυβερνήτη του πλοίου κάνοντας πανιά.
O δυνατός και θυελλώδης άνεμος από ΒΑ, που σύμφωνα με τις Πράξ. 27, 14 άρχισε νά φυσάει εδώ, θα ήταν ευνοϊκός για ένα ταξίδι προς τη Μάλτα. Άνεμοι αυτής της έντασης μαρτυρούνται για τον θαλάσσιο χώρο δυτικά της Κρήτης τον μήνα Οκτώβριο για λιγότερο από 1% όλων των μετρήσεων είναι λοιπόν αρκετά σπάνιοι. Οι συνθήκες αυτές θα ήταν όμως ακόμα ευνοϊκότερες για την απ' ευθείας χάραξη πορείας προς ένα από τα δυτικοϊταλικά λιμάνια, τις Συρακούσες ή τη Μεσσηνία, που αποτελούσε και τον ουσιαστικό στόχο του ταξιδιού. Το πλοίο δεν είχε προορισμό τη Μάλτα, αλλά την Πύλο, το πιο κατάλληλο λιμάνι για πα¬ραχείμαση αυτή την εποχή του χρόνου. Συνεπώς, χωρίς αμφιβολία δεν χαράχτηκε πορεία προς την ανοιχτή θάλασσα, αφού επιπλέον με την πορεία αυτή θα υπήρχε κίνδυνος να παρασυρθεί το πλοίο στην μεγάλη Συρτή, αλλά η πλεύση έγινε με την τόκα μπουριά (εις την οξεία εγγυτάτη), για να φθάσει, τελικά, το πλοίο στην Πύλο μετά την εξασθένηση και την ξαφνική μεταβολή των ανέμων σε δυτικούς. Άλλωστε, ο πλους δεν γινόταν διαρκώς κάνοντας πανιά, αλλά κατά χρονικά διαστήματα πλέοντος την αντιμονή, όπως αναφέρουν οι Πράξ. 27, 19.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα της διακυβέρνησης του πλοίου θα ήταν μάλλον η απώλεια της οπτικής επαφής με σηματωρούς και η αδυναμία χάραξης πορείας με τη βοήθεια των αστέρων εξαιτίας της συννεφιάς.
Οπωσδήποτε κάπου μπροστά βρίσκονταν τα επικίνδυνα νησιά των Στροφάδων.
Η απόσταση από μια θέση νότια της Γαύδου μέχρι μια θέση βόρεια της Μάλτας υπολογίζεται περίπου σε 500 ν.μ. Ένα πλοίο της κατηγορίας των 500 τόνων θα διήνυσε αυτή την απόσταση κατά μέσο όρο σε 250 ώρες ή 10,4 ήμερες. Εδώ θα πρέπει να προστεθεί η απόσταση από τα Μύρα ως νότια της Γαύδου με 305 ν.μ., που αντιστοιχεί σε 152,5 ώρες ή 6,4 ημέρες. Στα πλαίσια του χρονικού διαστήματος πού σημειώνεται στις Πράξ. 27, 27 «... τεσσαρεσκαιδεκάτη νυξ...», υπολογισμένου από τον απόπλου από τα Μύρα, ήταν αδύνατο για ένα πλοίο να φθάσει στη Μάλτα. Αποκλειό¬ταν δε εντελώς στην περίπτωση που έπλεε την αντιμονή. Ακόμα και αν ο άνεμος έπνεε αδιάκοπα με ταχύτητα άνω των 40 κόμβων από ΑΝΑ, θα χρειάζονταν για την απόσταση των 500 ν.μ. σχεδόν 21 ήμερες.
Ασάφειες στο οδοιπορικό
Η ανεμοθύελλα από ΒΑ που ξέσπασε μεταξύ Καλών Λιμένων και Γαύδου -Πράξ. 27, 14- θα ήταν ιδανική για τη συνέχιση του ταξιδιού με κατεύθυνση την Πύλο ή απευθείας προς τις Συρακούσες. Αλλά πιθανώς έγινε τόσο έντονη, ώστε αδυνατούσαν πλέον να κάνουν πανιά. Με τα δεδομένα όμως πού έχουν αποδειχθεί για την αρχαιότητα, ήταν μάλλον αδύνατο νά μειώσουν την επιφάνεια των πανιών. Επομένως έπρεπε νά μαζέψουν εντελώς το κεντρικό πανί - Πράξ. 27, 17. Με τέτοιες συνθήκες παίρνει το πλοίο από μόνο του μια ασφαλή θέση προς τον άνεμο, κατά την όποια τον δέχεται λίγο πλάγια από την κατεύθυνση της πλώρης.
Κοντά στην κρητική ακτή μπορούσε νά δημιουργηθεί θαλασσοταραχή μόνο μετά από πολλές ώρες. Δεν ήταν απαραίτητο να στρέψουν το πλοίο περισσότερο ενάντια στον άνεμο.
Εάν με το ξέσπασμα της ανεμοθύελλας δεν είχαν ανεβάσει ακόμα τη λέμβο -Πράξ. 27, 16- τούτο θα ήταν σημάδι έλλειψης ναυτικής ικανότητας. Η λέμβος πρέπει νά είχε ένα βάρος περίπου 700 κιλών. Ένα τόσο βαρύ εξάρτημα μπορεί νά κατεβάζεται και να ανεβάζεται μόνο με ένα δυνατό μοχλοβραχίονα.
Η ρίψη φορτίου -Πράξ. 27,18- μόνο τότε έχει νόημα, αν το πλοίο έχει καθίσει στον πυθμένα ή έχει υποστεί ρήγμα. Και τα δύο, όμως, είναι τόσο εμφανή συμβάντα, ώστε ο χρονικογράφος σίγουρα δεν θα μας τα είχε αποσιωπήσει.
Η ρίψη εξοπλισμού -Πράξ. 27, 19- ποτέ δεν θα περνούσε από το νου ενός ναυτικού, μόνο και μόνο επειδή φύσηξε μια φορά δυνατός άνεμος. Ιδίως σε μια κατάσταση που η περαιτέρω εξέλιξη δεν μπορεί να προβλεφτεί, πρέπει να είναι σε ετοιμότητα με πολύ επιμέλεια όλα τα μέσα για την αντιμετώπιση της.
Αλλά στο μεγαλύτερο μέρος των επιβατών, όπως φαίνεται, είχε επικρατήσει φόβος και απόγνωση, αν και αντικειμενικά δεν υπήρχε αφορμή. Σίγουρα οι διακρινόμενοι για την αυστηρή τους πειθαρχία στρατιώτες με επικεφαλής τον αξιωματικό τους δεν είχαν μερίδιο σ' αυτό. Όμως και ένα μέρος του πληρώματος προφανώς κυριεύτηκε από τα αισθήματα αυτά.
Ναι μεν οι βυθομετρήσεις μπορούσαν νά γίνουν ακόμα κανονικά -Πράξ. 27, 28- όταν έγινε αντιληπτό ότι προσεγγίζουν στεριά. Έπειτα όμως εξαπλώθηκε νέος πανικός εξαιτίας της αρχικά άγνωστης ακτής.
Η αγκυροβόληση με τέσσερις άγκυρες από την πρύμη -27, 29- ήταν μια εντελώς ακατάλληλη ενέργεια. Το γεγονός ότι στέφθηκε με επιτυχία δείχνει, ότι έπνεε πια μόνο ένας ασθενής άνεμος από νότιες ως δυτικές κατευθύνσεις. Με την ενδυνάμωση του άνεμου το πλοίο θα βρισκόταν αμέσως σε μια ιδιαίτερα επικίνδυνη κατάσταση. Γι' αυτό ήταν απόλυτα δικαιολογημένη ή προσπάθεια του πληρώματος να το ασφαλίσει μέσω της μπροστινής άγκυρας με το φως της ημέρας - Πράξ. 27, 38. Αλλά ο πανικός είχε προφανώς τόσο επεκταθεί, ώστε νά συμπαρασύρει τώρα και τους στρατιώτες και το πλήρωμα. Ακόμα και ο Απόστολος μόνο με κόπο κατόρθωσε νά τους καθησυχάσει. Στην κατάσταση αυτή η περαιτέρω ρίψη φορτίου -Πράξ. 27, 38- μπορούσε να έχει μόνο ένα νόημα: Να ηρεμήσει τους ταραγμένους ανθρώπους μέσω σκληρής, αν και εντελώς ανόητης, εργασίας τόσο, ώστε νά καταστεί δυνατό νά δέχονται ξανά οδηγίες.
Η ρίψη του πιθανώς εντελώς άθικτου και πλώιμου πλοίου στην πα¬ραλία δεν ήταν δικαιολογημένη σύμφωνα με την κατάσταση των πραγμάτων, ήταν αδύνατο όμως νά αποτραπεί εξαιτίας των πολλών εντελώς αποδυναμωμένων και ως μάζα ανεξέλεγκτα φερόμενων ανθρώπων.
Θα μπορούσε βέβαια νά είχε γίνει προσπάθεια να ποδίσουν το πλοίο αργά στην παραλία, ρίχνοντας άγκυρες από την πρύμη, για να έχουν τη δυνατότητα αργότερα να το ελευθερώσουν πάλι και να συνεχίσουν το ταξίδι μετά από την αποβίβαση των επιβατών. Όμως οι άγκυρες της πρύμης δεν υπήρχαν πια. Έτσι ή κατάσταση έγινε απελπιστική.
Η γρήγορη διάλυση τού πλοίου που είχε ριφθεί στην παραλία επιτρέπει το συμπέρασμα, ότι ο άνεμος από τη στιγμή της αγκυροβόλησης είχε ενδυναμωθεί πολύ ή ότι ψηλά κύματα, ωθούμενα από ένα πιο απομακρυσμένο πεδίο ισχυρών ανέμων, κινούνταν σχεδόν κάθετα προς την παραλία.
Η ανεμοθύελλα από ΒΑ που ξέσπασε μεταξύ Καλών Λιμένων και Γαύδου -Πράξ. 27, 14- θα ήταν ιδανική για τη συνέχιση του ταξιδιού με κατεύθυνση την Πύλο ή απευθείας προς τις Συρακούσες. Αλλά πιθανώς έγινε τόσο έντονη, ώστε αδυνατούσαν πλέον να κάνουν πανιά. Με τα δεδομένα όμως πού έχουν αποδειχθεί για την αρχαιότητα, ήταν μάλλον αδύνατο νά μειώσουν την επιφάνεια των πανιών. Επομένως έπρεπε νά μαζέψουν εντελώς το κεντρικό πανί - Πράξ. 27, 17. Με τέτοιες συνθήκες παίρνει το πλοίο από μόνο του μια ασφαλή θέση προς τον άνεμο, κατά την όποια τον δέχεται λίγο πλάγια από την κατεύθυνση της πλώρης.
Κοντά στην κρητική ακτή μπορούσε νά δημιουργηθεί θαλασσοταραχή μόνο μετά από πολλές ώρες. Δεν ήταν απαραίτητο να στρέψουν το πλοίο περισσότερο ενάντια στον άνεμο.
Εάν με το ξέσπασμα της ανεμοθύελλας δεν είχαν ανεβάσει ακόμα τη λέμβο -Πράξ. 27, 16- τούτο θα ήταν σημάδι έλλειψης ναυτικής ικανότητας. Η λέμβος πρέπει νά είχε ένα βάρος περίπου 700 κιλών. Ένα τόσο βαρύ εξάρτημα μπορεί νά κατεβάζεται και να ανεβάζεται μόνο με ένα δυνατό μοχλοβραχίονα.
Η ρίψη φορτίου -Πράξ. 27,18- μόνο τότε έχει νόημα, αν το πλοίο έχει καθίσει στον πυθμένα ή έχει υποστεί ρήγμα. Και τα δύο, όμως, είναι τόσο εμφανή συμβάντα, ώστε ο χρονικογράφος σίγουρα δεν θα μας τα είχε αποσιωπήσει.
Η ρίψη εξοπλισμού -Πράξ. 27, 19- ποτέ δεν θα περνούσε από το νου ενός ναυτικού, μόνο και μόνο επειδή φύσηξε μια φορά δυνατός άνεμος. Ιδίως σε μια κατάσταση που η περαιτέρω εξέλιξη δεν μπορεί να προβλεφτεί, πρέπει να είναι σε ετοιμότητα με πολύ επιμέλεια όλα τα μέσα για την αντιμετώπιση της.
Αλλά στο μεγαλύτερο μέρος των επιβατών, όπως φαίνεται, είχε επικρατήσει φόβος και απόγνωση, αν και αντικειμενικά δεν υπήρχε αφορμή. Σίγουρα οι διακρινόμενοι για την αυστηρή τους πειθαρχία στρατιώτες με επικεφαλής τον αξιωματικό τους δεν είχαν μερίδιο σ' αυτό. Όμως και ένα μέρος του πληρώματος προφανώς κυριεύτηκε από τα αισθήματα αυτά.
Ναι μεν οι βυθομετρήσεις μπορούσαν νά γίνουν ακόμα κανονικά -Πράξ. 27, 28- όταν έγινε αντιληπτό ότι προσεγγίζουν στεριά. Έπειτα όμως εξαπλώθηκε νέος πανικός εξαιτίας της αρχικά άγνωστης ακτής.
Η αγκυροβόληση με τέσσερις άγκυρες από την πρύμη -27, 29- ήταν μια εντελώς ακατάλληλη ενέργεια. Το γεγονός ότι στέφθηκε με επιτυχία δείχνει, ότι έπνεε πια μόνο ένας ασθενής άνεμος από νότιες ως δυτικές κατευθύνσεις. Με την ενδυνάμωση του άνεμου το πλοίο θα βρισκόταν αμέσως σε μια ιδιαίτερα επικίνδυνη κατάσταση. Γι' αυτό ήταν απόλυτα δικαιολογημένη ή προσπάθεια του πληρώματος να το ασφαλίσει μέσω της μπροστινής άγκυρας με το φως της ημέρας - Πράξ. 27, 38. Αλλά ο πανικός είχε προφανώς τόσο επεκταθεί, ώστε νά συμπαρασύρει τώρα και τους στρατιώτες και το πλήρωμα. Ακόμα και ο Απόστολος μόνο με κόπο κατόρθωσε νά τους καθησυχάσει. Στην κατάσταση αυτή η περαιτέρω ρίψη φορτίου -Πράξ. 27, 38- μπορούσε να έχει μόνο ένα νόημα: Να ηρεμήσει τους ταραγμένους ανθρώπους μέσω σκληρής, αν και εντελώς ανόητης, εργασίας τόσο, ώστε νά καταστεί δυνατό νά δέχονται ξανά οδηγίες.
Η ρίψη του πιθανώς εντελώς άθικτου και πλώιμου πλοίου στην πα¬ραλία δεν ήταν δικαιολογημένη σύμφωνα με την κατάσταση των πραγμάτων, ήταν αδύνατο όμως νά αποτραπεί εξαιτίας των πολλών εντελώς αποδυναμωμένων και ως μάζα ανεξέλεγκτα φερόμενων ανθρώπων.
Θα μπορούσε βέβαια νά είχε γίνει προσπάθεια να ποδίσουν το πλοίο αργά στην παραλία, ρίχνοντας άγκυρες από την πρύμη, για να έχουν τη δυνατότητα αργότερα να το ελευθερώσουν πάλι και να συνεχίσουν το ταξίδι μετά από την αποβίβαση των επιβατών. Όμως οι άγκυρες της πρύμης δεν υπήρχαν πια. Έτσι ή κατάσταση έγινε απελπιστική.
Η γρήγορη διάλυση τού πλοίου που είχε ριφθεί στην παραλία επιτρέπει το συμπέρασμα, ότι ο άνεμος από τη στιγμή της αγκυροβόλησης είχε ενδυναμωθεί πολύ ή ότι ψηλά κύματα, ωθούμενα από ένα πιο απομακρυσμένο πεδίο ισχυρών ανέμων, κινούνταν σχεδόν κάθετα προς την παραλία.
Τελικά συμπεράσματα
Το να παρασυρθεί προς τη Μάλτα ένα πλοίο πού πλέει την αντιμονή (ορτσάρει), μπορεί σχεδόν με σιγουριά νά αποκλεισθεί για το μήνα Οκτώβριο κάτω από τις επικρατούσες συνθήκες των ανέμων στο Ιόνιο πέλαγος - σύμφωνα με τη σημερινή ονομασία. Η άφιξη στη Μάλτα προϋποθέτει τη θέληση κάποιου να φτάσει εκεί.
Τα ναυπηγικά και ναυτικά επιχειρήματα συνηγορούν οπωσδήποτε υπέρ της Κεφαλληνίας ως τόπου αγκυροβολήσεις και του τελικού ναυαγίου.*
Το να παρασυρθεί προς τη Μάλτα ένα πλοίο πού πλέει την αντιμονή (ορτσάρει), μπορεί σχεδόν με σιγουριά νά αποκλεισθεί για το μήνα Οκτώβριο κάτω από τις επικρατούσες συνθήκες των ανέμων στο Ιόνιο πέλαγος - σύμφωνα με τη σημερινή ονομασία. Η άφιξη στη Μάλτα προϋποθέτει τη θέληση κάποιου να φτάσει εκεί.
Τα ναυπηγικά και ναυτικά επιχειρήματα συνηγορούν οπωσδήποτε υπέρ της Κεφαλληνίας ως τόπου αγκυροβολήσεις και του τελικού ναυαγίου.*
----------------------
* Ο κ. Στέχερ έκανε σπουδές οικονομοτεχνικές, που σχετίζονται με την θαλάσσια συγκοινωνία. Ειδικός στην επιστήμη της Ναυτικής, επί σαράντα ολόκληρα χρόνια ασχολήθηκε με την επιστήμη αυτή και άλλοτε ήταν καπετάνιος πλοίαρχος σε ταξίδια μακρών αποστάσεων. Εδίδαξε ναυτική, ναυσιπλοία, ναυτικό δίκαιο και γεωφυσική. Εχρημάτισε επί σειρά ετών επιστημονικός συνεργάτης στο Ινστιτούτο Ναυπηγικής του Πανεπιστημίου του Αμβούργου.
Καταπληκτικά όσα διάβασα σε αυτό το άρθρο. Σίγουρα θα επισκεφθώ το ναό του αποστόλου Παύλου στην Πεσσάδα, με την πρώτη ευκαιρία. Πρόκειται για μεγάλη ευλογία του Θεού προς το νησί της Κεφαλληνίας, αν όντως ισχύουν όλα αυτά.
ΑπάντησηΔιαγραφή