Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ, ΤΟ ΦΑΝΑΡΙ ΚΑΙ Ο ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος) «Ὁ “γκρίζος λύκος” Ἐπιφάνιος Θεοδωρόπουλος»

Ἡ Ὀρθοδοξία, τὸ Φανάρι καὶ ὁ Καζαντζάκης

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 .           Ἀπὸ τὶς 8 ἕως τὶς 12 Μαΐου 2016 διεξήχθη στὰ κτίρια τῆς Ὀρθόδοξης Ἀκαδημίας Κρήτης (ΟΑΚ), ὅπου θὰ λάβει χώρα καὶ ἡ πολυσυζητημένη Πανορθόδοξη Σύνοδος, Συνέδριο, μὲ θέμα «Ὀρθοδοξία καὶ λογοτεχνία». Τὸ συνδιοργάνωσαν ἡ ΟΑΚ καὶ ἡ Τοπικὴ Ἐπιτροπὴ Χανίων τῆς Διεθνοῦς Ἑταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη. Ἡ δεύτερη συνεδρία ἦταν ἀφιερωμένη στὸν Νίκο Καζαντζάκη. Γιὰ τὸ συνέδριο καὶ τὸν Νίκο Καζαντζάκη μίλησε στὴν «Πεμπτουσία» καὶ στὴν Κατερίνα Χουζούρη ὁ Διευθυντὴς τῆς ΟΑΚ κ. Κων. Ζορμπᾶς..             Ὁ κ. Ζορμπᾶς εἶναι θερμὸς ὑποστηρικτὴς τοῦ Νίκ. Καζαντζάκη. Τὸν θεωρεῖ «ἔνθεο συγγραφέα», δηλαδή, κατὰ τὸ λεξικὸ τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν, «θεόπνευστο συγγραφέα». Ἀντίθετα, εἶναι ὑβριστικὸς κατὰ ὅσων δὲν ἔχουν τὴν ἴδια ἄποψη μὲ αὐτόν. Εἶπε: «Ἡ λάθος θεώρηση τοῦ Καζαντζάκη ὀφείλεται σὲ ὅλους ἐκείνους ποὺ χαρακτηρίζονται ἀπὸ ἄγνοια τῆς Ὀρθόδοξης παράδοσης καὶ κυρίως κινοῦνται ἀπὸ κακοπροαίρετα κίνητρα». Ὁ διευθυντὴς τῆς ΟΑΚ ὑποστηρίζει ὅτι ὁ Καζαντζάκης «ξεπέρασε κάθε εἴδους μανιχαϊστικὴ προσέγγιση, γιὰ νὰ φτάσει στὸ τέλειο τῆς σύνθεσης “ἀτρέπτως, ἀχωρίστως, ἀσυγχύτως, ἀδιαιρέτως”», ποὺ εἶναι τὰ τέσσερα ἀρνητικὰ ἐπιρρήματα, τὰ χρησιμοποιούμενα ἀπὸ τοὺς Πατέρες τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς Χαλκηδόνος κατὰ τοῦ μονοφυσιτισμοῦ καὶ τοῦ νεστοριανισμοῦ. «Πατερικὸς» ὁ Καζαντζάκης καὶ ἂς μὴν τὸ ὑποστήριξε ποτὲ ὁ ἴδιος…
.           Ὁ κ. Ζορμπᾶς ἀκολουθεῖ τὴ σκέψη τῆς συνεργάτιδας τῆς ΟΑΚ καὶ εἰσηγήτριας στὸ Συνέδριο γιὰ τὸν Καζαντζάκη Μαρίας Χατζηαποστόλου, ἡ ὁποία στὸ βιβλίο της «Τὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ στὸ Νίκο Καζαντζάκη» γράφει: «Ὁ Καζαντζάκης στὸ πνεῦμα καὶ στὴ σκέψη ἐκφράζεται ὡς χαλκηδόνιος, ὡς ἕνας κατ᾽ ἐξοχὴν ἔνθερμος ἐκφραστὴς τοῦ δόγματος τῆς Χαλκηδόνας, ἕνας ἀνθρωπιστής, ποὺ κυοφορεῖ μέσα του τὴν ἀλήθεια τῆς Ὀρθοδοξίας, καθὼς τὸ μήνυμά της, ἡ ἀλήθεια τῆς ζωῆς, διακηρύσσεται μὲ πάθος ἀπὸ ἐκεῖνον μέσα ἀπὸ τὴν καταξίωση τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος, καταξίωση ποὺ συναντοῦμε μονάχα μέσα στὴν καρδιὰ τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας, ἡ ὁποία μάχεται κατὰ τοῦ ἀπάνθρωπου μονοφυσιτισμοῦ» (σ. 167). Ἡ κα Χατζηαποστόλου στὸν ἐπίλογο τοῦ βιβλίου της σημειώνει: «Ὁ Νίκος Καζαντζάκης, τοῦτος ὁ ἔνθεος συγγραφέας, εἶναι ἀληθινὸς χριστιανός, ἐπειδὴ εἶναι ποιητὴς μὲ λεπτὴ καὶ εὐαίσθητη ψυχή, κατὰ τὸν γέροντα Πορφύριο…». Στὴν παραπομπή, ποὺ τεχνηέντως ἐπικαλεῖται ἡ συγγραφέας, ὁ Ἅγιος Πορφύριος σημειώνει: «Γιὰ νὰ γίνει κανεὶς χριστιανὸς πρέπει νὰ ἔχει ποιητικὴ ψυχή, πρέπει νὰ γίνει ποιητής…». Ἡ ἀναφορὰ εἶναι τυμβωρυχία στὴ μνήμη τοῦ Ἁγίου Πορφυρίου. Οὐδέποτε ὁ Ἅγιος γέροντας μίλησε θετικὰ γιὰ τὸν Καζαντζάκη..           Στὸ διαδίκτυο παρουσιάζεται ἐπίσης ἀνακοίνωση τοῦ Μητροπολίτου Ἀρκαλοχωρίου Κρήτης κ. Ἀνδρέα Νανάκη, ποὺ ἔχει τίτλο «Ἡ Ἐκκλησία καὶ ὁ Νίκος Καζαντζάκης – Ὁ μύθος γιὰ τὸν ἀφορισμὸ καὶ τὴν κηδεία του». Στὴν ἀνακοίνωσή του ὁ Σεβ. χαρακτηρίζει «σημαντικότατο καὶ ἀναμφίβολα ὑποτιμητικὸ γεγονὸς γιὰ ἕνα διανοούμενο καὶ στοχαστὴ ποὺ σ’ ὅλη του τὴ ζωὴ ἀναζητοῦσε τὸ Θεὸ» τὴν ἄρνηση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Θεοκλήτου «νὰ εἰσέλθει ἡ σορὸς τοῦ Καζαντζάκη σὲ ναὸ τῶν Ἀθηνῶν» καὶ σημειώνει ὅτι αὐτὸ «ἔρχεται νὰ προστεθεῖ στὴν ἀπαγόρευση τῆς κυκλοφορίας τῶν βιβλίων του, σὲ μία ἐποχὴ ποὺ ἔνθεν καὶ ἔνθεν οἱ φορεῖς τῆς ἐξουσίας στὸ Δυτικὸ κόσμο καὶ στὴν Ἀνατολικὴ Εὐρώπη ἀπαγορεύουν τὴν κυκλοφορία πολλῶν στοχαστῶν καὶ διανοουμένων».
.           Σημειώνεται ὅτι οὐδέποτε καὶ πουθενὰ δὲν ἀπαγορεύθηκε ἡ κυκλοφορία τῶν βιβλίων τοῦ Καζαντζάκη. Γράφεται ὅτι στὴν Ἑλλάδα ἡ Ἱερὰ Σύνοδος, τὸ 1955, ζήτησε ἀπὸ τὴν κυβέρνηση νὰ μὴν κυκλοφορηθοῦν στὴν Ἑλλάδα τὰ βιβλία «Ὁ Χριστὸς ξανασταυρώνεται» καὶ «Ὁ τελευταῖος πειρασμός», ἀλλὰ ποτὲ δὲν ἀπαγορεύθηκε ἡ κυκλοφορία τους. Τὸ Βατικανὸ περιέλαβε στὸν κατάλογο τῶν ἀπαγορευμένων βιβλίων τὸν «Τελευταῖο πειρασμό», ἀλλὰ οὐδεμία κυβέρνηση στὸν Δυτικὸ κόσμο ἀπαγόρευσε τὴν κυκλοφορία του. Γενικὰ στὴ Δύση κατὰ τὴν περίοδο τοῦ ψυχροῦ πολέμου ποτὲ δὲν ἀπαγορεύθηκε κυκλοφορία βιβλίων. Ἀντίθετα στὰ ὁλοκληρωτικὰ κομμουνιστικὰ καθεστῶτα ὅσοι διαφωνοῦσαν μὲ τὸ σύστημα διανοούμενοι, λογοτέχνες καὶ καλλιτέχνες, ὄχι μόνο δὲν ἐπιτρεπόταν νὰ κυκλοφορηθοῦν τὰ βιβλία τους, ἀλλὰ διώκονταν ἀπηνῶς, μὲ ἀνακρίσεις, βασανιστήρια, ἐξορίες, ἕως καὶ φυσικὴ ἐξόντωση καὶ ἑκατομμύρια εἶναι οἱ μάρτυρες τῆς Ἐκκλησίας στὴν Σοβιετικὴ Ἕνωση. Εἶναι ἐντυπωσιακὸ ὅτι ὁ Μητρ.Ἀρκαλοχωρίου ἐξισώνει τὸν ὁλοκληρωτισμὸ μὲ τὰ δημοκρατικὰ καθεστῶτα...Ὁ κ. Ἀνδρέας παρατηρεῖ ὅτι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος παρέπεμψε τὸν φάκελο τοῦ Νίκου Καζαντζάκη στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο «φαινομενικῶς μὲν ἐπειδὴ αὐτὸς καταγόταν ἀπὸ τὴν Κρήτη», ποὺ ἀνήκει στὸ κλίμα τοῦ Πατριαρχείου, στὴν οὐσία ὅμως ἐπειδὴ «ἐπειδὴ δὲν ἦταν ὁμονοοῦσα». Καὶ προσθέτει: «Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἐλεύθερο ἀπὸ τὶς σκοπιμότητες καὶ τὶς πιέσεις μίας ἐθνοκρατικῆς Ἐκκλησίας δὲν ἀσχολήθηκε μὲ τὸν Καζαντζάκη». Μάλιστα σημειώνει ὅτι ἐνῶ ἡ «ἐθνοκρατικὴ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος» εἶχε ἀρνητικὴ ἄποψη γιὰ τὸν Καζαντζάκη ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Ἀθηναγόρας κατὰ τὴν ἐπίσκεψή του στὴν Κρήτη «ὅταν ρωτήθηκε γιὰ τὸν Καζαντζάκη, ἀπήντησε ὅτι τὰ βιβλία του κοσμοῦν τὴν Πατριαρχικὴ βιβλιοθήκη»… Ἀπὸ τὴ μία δηλαδὴ εἶναι ἡ συντηρητικὴ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη τὸ «προοδευτικὸ Φανάρι»… Σημειώνεται ὅτι τὰ ἔργα «Ὁ Χριστὸς ξανασταυρώνεται» καὶ «Ἀλέξης Ζορμπᾶς» ἐκτυλίσσονται σὲ ἐδάφη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ σὲ βάρος του εἶναι οἱ ἐπικρίσεις γιὰ «καταπιεστικοὺς καὶ σταυρωτὲς τοῦ λαοῦ παπάδες»….
.           Ἂν ὁ Κρητικὸς Μητροπολίτης ἐννοεῖ ὅτι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος εἶναι ὑποταγμένη στὸ Κράτος, τότε στὸ ἴδιο «κρίμα» εἶναι καὶ ἡ ἡμιαυτόνομη Ἐκκλησία τῆς Κρήτης… Ἐπὶ πλέον τὸ Ἑλληνικὸ Κράτος ὑποστήριξε τὸν Καζαντζάκη… Σημειώνεται ὅτι σὲ ἰδιαίτερα καταθλιπτικὴ κατάσταση ὑπὸ τὴν ἑκάστοτε κρατικὴ ἐξουσία τῆς Τουρκίας εἶναι τὸ Φανάρι. Καὶ βεβαίως στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, κατὰ τὸ ὀθωμανικὸ σύστημα, δὲν ὑπάρχουν δικαιώματα, δὲν ὑπάρχουν κανόνες, δὲν ὑπάρχει καταστατικὸς χάρτης, ἀλλὰ μόνο «προνόμια», ποὺ ἀνὰ πᾶσα στιγμὴ ἀποσύρονται… Στὸ Φανάρι ὑπάρχει μόνο ὁ Πατριάρχης καὶ ἡ αὐλή του. Ὅλοι οἱ Μητροπολίτες καὶ οἱ ὑπόλοιποι κληρικοὶ εἶναι ἀπολύτως ἐλεύθεροι νὰ τὸν ὑμνοῦν καὶ νὰ τὸν κολακεύουν. Ἡ ὁποιαδήποτε κριτική τους σημαίνει τὴν ἐγγραφή τους στὸν μαυροπίνακα, τὴν ἀπόλυτη ἀπομόνωσή τους, ἕως καὶ τὴ δίωξή τους… Ἂν τέλος ἐννοεῖ ὅτι ἡ Ἑλλαδικὴ Ἐκκλησία αἰσθάνεται εὐθύνη ἔναντι τοῦ ποιμνίου της, πράγματι αὐτὸ εἶναι σημαντικὸ καὶ παίζει ρόλο στὶς ἀποφάσεις της, ἔναντι αὐτῶν μίας Ἐκκλησίας, δυστυχέστατα, χωρὶς ποίμνιο.

Ὕβρεις κατὰ Καντιώτη

.           Ὁ Μητρ. Ἀρκαλοχωρίου παραθέτει στὴν ἀνακοίνωσή του κείμενο τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης Αὐγουστίνου (Καντιώτη), ποὺ ὡς ἀρχιμανδρίτης καταφέρθηκε σφοδρὰ ἐναντίον τοῦ Νίκου Καζαντζάκη καὶ τοῦ ἔργου του, καὶ σημειώνει: «Βέβαια γκρίζοι λύκοι, φανατικοὶ καὶ διχαστικοί, ὑπάρχουν παντοῦ καὶ πάντοτε». Πρόκειται γιὰ βαρύτατους χαρακτηρισμοὺς σὲ βάρος κληρικοῦ, ὁ ὁποῖος προσέφερε πολλὰ στὴν Ἐκκλησία καὶ στὸ Ἔθνος. Ἀρνητικὰ γιὰ τὸν Καζαντζάκη δὲν μίλησε μόνον ὁ π. Αὐγουστίνος, ἀλλὰ οἱ πλεῖστοι τῶν κληρικῶν ποὺ ζοῦσαν στὴν ἐλεύθερη Ἑλλάδα. Μεταξὺ αὐτῶν καὶ ὁ μακαριστὸς γέροντας, ἀρχιμανδρίτης Ἐπιφάνιος Θεοδωρόπουλος. Στὸ φύλλο τοῦ Ἀπριλίου 1955 τοῦ περιοδικοῦ «Οἱ τρεῖς Ἱεράρχαι» χαρακτηρίζει τὸν Νίκο Καζαντζάκη «μιαρὸ καὶ ἀνόσιο ὑβριστὴ τοῦ Κυρίου»… Κατὰ τὸν κ. Ἀνδρέα καὶ ὁ   μακαριστὸς γέροντας «γκρίζος λύκος»; Καὶ ὑπόδειγμα Ὀρθοδόξου ἤθους καὶ πρότυπο Πατερικῆς Θεολογίας ὁ Καζαντζάκης;….
.           Ὁ π. Εὐάγγελος Κ. Πριγκιπάκης, διδάκτορας Θεολογίας, σὲ ὁμιλία του στὴν Πάτρα τὴν 1η Φεβρουαρίου 2016, μὲ θέμα «Νίκος Καζαντζάκης καὶ ἡ σχέση του μὲ τὴν Ἐκκλησία», γράφει ὅτι στὴν «Ἀσκητική» του, ποὺ ἀποτελεῖ τὸ θεωρητικὸ ἐγχειρίδιο τῆς θρησκευτικῆς του κοσμοθεωρίας, καταδεικνύει τὴν ἀποστασιοποίηση καὶ τὴν προϊοῦσα ἀπομάκρυνσή του ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ διδασκαλία, καθὼς «ἐμπεριέχει καὶ ἀναπτύσσει στοχαστικὰ τὶς μεταφυσικὲς θέσεις κυρίως τοῦ δασκάλου του Ἀνρὶ Μπερκσὸν καὶ τοῦ ἐμπνευστοῦ του Φρειδερίκου Νίτσε» καὶ δίνει τὴν ἐντύπωση θεολογικοῦ ἐκκλησιαστικοῦ λόγου, μιλώντας καθαρὰ γιὰ σωτηρία ἀλλὰ μὲ ἀντίστροφο τρόπο, δηλαδὴ «σωτηρία τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους».
.           Σὲ ἄλλο σημεῖο ὁ π. Εὐάγγελος σημειώνει ὅτι ὁ Καζαντζάκης διαμόρφωσε τὸ ὅραμα «μίας νέας παγκόσμιας φυσικῆς θρησκείας, κάτι ποὺ προϋπέθετε περιθωριοποίηση καὶ ἀντικατάσταση ὅλων τῶν ὑφισταμένων θρησκειῶν, στὸ κέντρο τῆς ὁποίας δὲν θὰ εἶναι πλέον ὁ Θεὸς ἀλλὰ ὁ ἀγωνιζόμενος ἄνθρωπος ποὺ θέλει νὰ γίνει θεός». Καὶ προσθέτει: «Εἶναι σχεδὸν βέβαιο ὅτι ἐκείνη ἀπὸ τὶς θρησκευτικὲς προσωπικότητες ποὺ τὸν ἐνέπνεε περισσότερο καὶ ἦταν τὸ ἰδανικό του πρότυπο ἦταν πρωτίστως ὁ Σιντάρτα Γκαουντάμα ὡς “Βούδας”, δηλαδὴ ὡς ὁ φωτισμένος καὶ ἀπράγμων ἄνθρωπος ποὺ δὲν εἶναι Θεός, ἀλλὰ ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἀποθεώνεται μέσῳ ἑνὸς φωτισμοῦ…». Θεωρεῖ ἀκόμη ἀδιαμφισβήτητο γεγονὸς ὅτι «στὸν καθολικῆς ἀποδοχῆς θεὸ καὶ στὴ νέα θρησκεία, ποὺ ὁραματίζεται, οἱ χριστιανικὲς ἰδέες ἔχουν κυρίαρχο ρόλο καὶ ἰδιαίτερη θέση, ὅμως ἔχει ριζικὰ διαφορετικὸ περιεχόμενο καὶ σημασία ἀπὸ αὐτὴν ποὺ τὶς ἑρμηνεύει καὶ τὶς κατανοεῖ ἡ Ἐκκλησία».

Ὁ Χρ. Γιανναρᾶς γιὰ τὸν Καζαντζάκη

        Γιὰ τὸν Καζαντζάκη στὸ μηνιαῖο περιοδικὸ «Σκαπάνη» καὶ σὲ δύο συνέχειες (Νοέμβριος καὶ Δεκέμβριος τοῦ 1961) ἔγραψε ὁ Χρ. Γιανναρᾶς. Στὴν ἀρχὴ παίρνει ἀπόσταση ἀπὸ «τοὺς ἀπόλυτους θαυμαστὲς καὶ τοὺς ἀπόλυτους ἐπικριτές του» καὶ σημειώνει ὅτι κάθε ἀπροκατάληπτος ἄνθρωπος θὰ ἀναγνωρίσει στὸν Καζαντζάκη ὅτι ἦταν μεγάλος συγγραφέας καὶ μεγάλος σὰν ἄνθρωπος. Ὅμως προσθέτει: «Νομίζω πὼς ἀπὸ αὐτὸν τὸν μεγάλο ἄνθρωπο, τὸν Καζαντζάκη, πρέπει νὰ ἔχουμε ὅλοι μας ἕνα παράπονο τραγικό: Ἀδίκησε τὸν ἄνθρωπο πολύ. Τοῦ ψαλλίδισε τὰ φτερὰ τῆς μεταφυσικῆς, ποὺ εἶναι ἡ ἴδια ἡ οὐσία τοῦ ἀνθρώπου, τὸν κάρφωσε πάνω στὸ χῶμα τῆς γῆς, τὸν κατάντησε δεσμώτη μίας ἀλύτρωτης ἐγκοσμιότητας». Σὲ ἄλλο σημεῖο ὁ Χρ. Γιανναρᾶς γράφει ὅτι μέσα ἀπὸ τὴ σκέψη τοῦ Καζαντζάκη «φτάνουμε στὸ γνήσιο μηδενισμό, ὕστερα ἀπὸ μία πορεία ποὺ περνάει πολὺ φανερὰ μεσ’ ἀπὸ τὶς περιοχὲς τοῦ Πανθεϊσμοῦ καὶ τοῦ Ὑλισμοῦ. “Δὲν ὑπάρχει τίποτα!”. Αὐτὸ θὰ πῆ ὁ Καζαντζάκης καὶ μὲ τὸ στόμα τοῦ Ζορμπᾶ καὶ μὲ τὸ στόμα τοῦ Καπετὰν Κατσιρμᾶ στὸν “Καπετὰν Μιχάλη”…Ὑπάρχει βέβαια μία κάποια παλληκαριὰ σ’ αὐτὰ τὰ λόγια, μὰ δὲν μπορεῖ νὰ κρύψη τὴν σκοτεινὴ ἀπελπισία τοῦ ἀδιέξοδου».
.         Ἐπισημαίνεται ὅτι ἡ πρώτη σύζυγος τοῦ Καζαντζάκη Γαλάτεια στὸ βιβλίο της «Ἄνθρωποι καὶ ὑπεράνθρωποι», ποὺ κυκλοφορήθηκε τὸ 1953, εἶναι ἔναντί του αὐστηρότερη τῶν ἐκκλησιαστικῶν τῆς ἐποχῆς. Τὸν χαρακτηρίζει μικροπρεπῆ, ὑπερφίαλο, καὶ στοχαστὴ ποὺ περιφρονεῖ τὸ λαὸ καὶ πάσχει ἀπὸ μεταφυσικὲς συγχύσεις…
.         Ἡ Ἐκκλησία θεωρεῖ ξένο πρὸς τὴν Ὀρθοδοξία τὸν Καζαντζάκη καὶ ὑβριστικὸ πρὸς τὸν Χριστὸ τὸ ἔργον του. Γενικὴ εἶναι ἡ πεποίθηση ὅτι εἶχε τὴ φιλοδοξία νὰ ἀντικαταστήσει τὴν Ἐκκλησία μὲ ἕνα δικό του συγκρητιστικὸ ἰδεολογικὸ κατασκεύασμα, ποὺ εἶναι ἐπηρεασμένο ἀπὸ τὸν τεκτονισμό, τὸν πανθεϊσμό, τὸν βουδισμὸ καὶ τὸν ὑλισμὸ καὶ ποὺ ἀποτελεῖ πρόγευση τῆς μετανεωτερικῆς παγκοσμιοποίησης. Τὰ στελέχη τοῦ Οἰκ. Πατριαρχείου τὸν θεωροῦν «πατερικὸ καὶ παραδοσιακὸ ὀρθόδοξο συγγραφέα» καὶ φιλοδοξοῦν νὰ τὸν ἐπιβάλουν στὴν Ἐκκλησία καὶ τὸ ἔργο του νὰ ἀποτελέσει τὴ βάση τῆς σύγχρονης Ὀρθόδοξης σκέψης καὶ πορείας. Ἐπειδὴ στὸ κλίμα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου οὐδὲν τελεῖται, γράφεται ἢ λέγεται χωρὶς τὴν εὐλογία τοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου, εἶναι τεράστια ἡ προσωπική του ἱστορικὴ εὐθύνη γιὰ τὴν προώθηση τῆς «καζαντζάκιας Ὀρθοδοξίας». Ἂν ἐπιχειρήσει νὰ τὴν προωθήσει νὰ εἶναι βέβαιος ὅτι οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ θὰ παραμείνουν πιστοὶ φύλακες ὅσων ἔμαθαν καὶ πιστώθηκαν.-

Πηγή-http://nefthalim.blogspot.com