Λατινικές επιρροές στην Ορθόδοξη λατρεία της Μεγάλης Εβδομάδος

 

(Aπόσπασμα από την εργασία. «Λατινικές Επιρροές στην Ορθόδοξη Εκκλησία».)

Επιμέλεια έρευνας: πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίου (χημικός)

Εισαγωγικά.

Το πρόβλημα που δημιουργήθηκε σε Μητρόπολη της Αττικής μετά την απομάκρυνση του Εσταυρωμένου από το πίσω μέρος της Αγίας Τραπέζης, εκτός των άλλων, ανέδειξε και ένα νέο πρόβλημα. Την άγνοια του χριστεπωνύμου πληρώματος για τον Ορθόδοξο και τον Ρωμαιοκαθολικού τύπου Σταυρό και Εσταυρωμένο  καθώς και τις Λατινικές επιδράσεις στην Ορθόδοξη λατρεία, που είναι εμφανείς ιδιαίτερα τη Μεγάλη Εβδομάδα. Γνωρίζουμε την οικουμενιστική νοοτροπία του επισκόπου της συγκεκριμένης Μητρόπολης. Ο Επίσκοπος αυτός είναι  υπέρμαχος  του ΕΠΙΣΚΟΠΟΚΕΝΤΡΙΣΜΟΥ  και προέβη και σε άλλες  οικουμενιστικές ενέργειές, για τις οποίες το χριστεπώνυμο πλήρωμα ΑΔΙΑΦΟΡΗΣΕ ΠΛΗΡΩΣ. Άποψη του γράφοντος είναι να ερευνηθεί περισσότερο το θέμα της θέσης του Εσταυρωμένου στο ιερό βήμα, χωρίς ακραίους ζηλωτισμούς και φανατισμό  αν και όλες οι μαρτυρίες των ειδικών λειτουργιολόγων και των υπαρχόντων μοναστηριακών τυπικών  ΔΕΝ ΔΙΚΑΙΩΝΟΥΝ το  χριστεπώνυμο πλήρωμα.

Παρατηρώντας τα τεκταινόμενα, διαπιστώσαμε στις βαρύδγουπες δημοσιεύσεις, ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα και από την πλευρά των αντιδρώντων. Ομιλούν για ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΑΠΟΒΟΛΗ ΤΟΥ ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΥ από το ιερό Βήμα, αγνοώντας ότι  ο  ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΣ Χριστός ως ΣΩΜΑ ΚΑΙ ΑΙΜΑ βρίσκεται διαρκώς στο ιερό βήμα μέσα  στο ΙΕΡΟ ΑΡΤΟΦΟΡΙΟ. Γι΄ αυτό και ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στο Πηδάλιο παραθέτοντας  την εικόνα του Ιερού των ναών σημειώνει  με Σταυρό τη θέση του Αρτοφορίου ως απαραίτητο στοιχείο της Αγίας Τραπέζης. Στην παρακάτω εικόνα απεικονίζονται: 1. -Θρόνος Αρχιερέως ,  2, 3 Σύνθρονο πρεσβυτέρων.  4. -Αγία Τράπεζα, 5. -Ιερό Βήμα, 6. -Πρόθεση, 7. -Διακονικό.)

Δυστυχώς, κάποιοι υπερ-ορθόδοξοι αντι-οικουμενιστές θεώρησαν την αντίδραση του λαού  για την απομάκρυνση του Εσταυρωμένου από το πίσω μέρος της Αγίας Τράπεζας ως υγιή ορθόδοξη αντίδραση, χωρίς να ερευνήσουν  περισσότερο το θέμα. Δυστυχώς,  υπάρχουν  λατινικές πρακτικές που  έχουν εισβάλλει στην  Ορθόδοξη λατρεία και λόγω έλλειψης σωστής κατήχησης οι περισσότεροι τα αγνοούν.

Αποτέλεσμα των λατινικών επιδράσεων αυτών είναι να αναπαράγουμε την ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ της Σταύρωσης την οποία προβάλλουμε ΑΝΤΙ-ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΤΙΚΩΣ.(!!!!!;;;;) και ποικιλοτρόπως. Δηλαδή αγωνιζόμαστε υποτίθεται Ορθοδόξως για να διατηρήσουμε κάθε ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ στην ορθόδοξη λατρεία. Ο παραλογισμός σε όλο το μεγαλείο.

 Στο παρακάτω άρθρο προσπαθούμε να διερευνήσουμε το θέμα των Λατινικών επιδράσεων στην Ορθόδοξη Λατρεία, ιδιαίτερα τη Μεγάλη Εβδομάδα, αφού προηγουμένως ξεκαθαρίσουμε ότι άλλο είναι ο ΣΤΑΥΡΟΣ (=μόνο σχήμα).  και άλλο ο ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΣ (=Σταυρός +Χριστός).

————————————————————-

Λατινικές επιρροές στην Ορθόδοξη λατρεία της Μεγάλης Εβδομάδος

Οι κυριότερες λατινικές επιδράσεις στην ορθόδοξη λατρεία  επιγραμματικά αναφέρονται στη συνέχεια:

– Οι   περιφορές εκτός Ναού αγίων λειψάνων, εικόνων και επιταφίων.

– Η τοποθέτηση Δυτικού τύπου Εσταυρωμένου  όπισθεν της αγίας Τραπέζης (του τάφου του Χριστού), αντί της εικόνας της Αναστάσεως, όπως αυτό τηρείται σε πολλές Μονές. Στο Τυπικό του Αγίου Σάββα δημοσιεύονται τα παρακάτω. «εις τας ιεράς Μονάς δεν πρέπει ίνα υπάρχει Εσταυρωμένος όπισθεν της αγίας Τραπέζης, ει μη μόνον λιτανευτικός Σταυρός. Σημείωσαι δ’ ότι η κοπή του Σώματος εις το περίγραμμα αυτού δεν αντέχει εις ορθόδοξον κριτικήν, διότι ολίγον απέχει του αγάλματος, εγγίζον το είδωλον». (Τυπικόν του οσίου και θεοφόρου πατρός ημών Σάββα του ηγιασμένου, έκδοσις Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Παναγίας Τατάρνης, σελ. 402).

– Το μαυροφόρεμα των ιερέων και το στόλισμα των Ναών με μαύρες κορδέλες και καλύμματα, κατά τη Μ. Εβδομάδα, αντί των Ορθόδοξων πορφυρών. 

Ποιος ήταν ο σταυρός στον οποίο σταυρώθηκε ο Χριστός;

Η ιστορία αυτού του χριστιανικού συμβόλου ξεκίνησε με το γεγονός ότι η αγία αυτοκράτειρα Ελένη το 326 μ.Χ  βρήκε τον Σταυρό στον οποίο σταυρώθηκε ο Χριστός. Ωστόσο, το πώς ακριβώς έμοιαζε είναι πλέον άγνωστο. Βρέθηκαν μόνο δύο ξεχωριστές εγκάρσιες ράβδοι. Δεν υπήρχαν αυλακώσεις ή τρύπες στις εγκάρσιες ράβδους, επομένως δεν υπάρχει τρόπος να προσδιοριστεί πώς ήταν προσαρτημένες μεταξύ τους. «Υπάρχει η άποψη ότι αυτός ο σταυρός θα μπορούσε επίσης να έχει τη μορφή του γράμματος «Τ», δηλαδή τρίποντο», λέει η Σβετλάνα Γκνούτοβα, κορυφαία ειδικός στη σταυρογραφία, υποψήφια ιστορία της τέχνης. – Οι Ρωμαίοι είχαν τότε την πρακτική να σταυρώνουν σε τέτοιους σταυρούς, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο Σταυρός του Χριστού ήταν ακριβώς έτσι. Θα μπορούσε να είναι και τετράκτινος  και οκτάκτινος.

ΤΕΤΡΑΚΤΙΝΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ

ΟΚΤΑΚΤΙΝΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ

Η συζήτηση για το «σωστό» σταυρό δεν προέκυψε σήμερα. Ο Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης μίλησε για την υπεράσπιση του τετράκτινου  Σταυρού, αφιερώνοντας τη διδακτορική του διατριβή σε αυτό το θέμα.

Ο Οκτάκτινος Σταυρός  περισσότερο αντιστοιχεί στην ιστορικά αξιόπιστη μορφή του σταυρού, πάνω στον οποίο βρισκόταν ήδη σταυρωμένος  Χριστός, όπως μαρτυρούν Τερτυλλιανός, άγιος Ειρηναίος  Λυών και άλλοι. «Και όταν ο Χριστός ο Κύριος έφερε το σταυρό στους ώμους Του, τότε ο σταυρός ήταν  Τετράκτινος,  επειδή δεν ήταν ακόμα πάνω το  υποπόδιο..(…) Δεν υπήρχε υποπόδιο, γιατί ο Χριστός δεν είχε υψωθεί ακόμη στον σταυρό, και οι στρατιώτες, μη γνωρίζοντας πού θα φτάσουν τα πόδια του Χριστού, δεν έβαλαν υποπόδια, αφού το είχαν ήδη τελειώσει στον Γολγοθά»,.

Ο Εσταυρωμένος στην εικονογραφία

Στην  Ορθόδοξη εικονογραφία η  μορφή του Χριστού εκφράζει ειρήνη και μεγαλοπρέπεια. Ο Κύριος ανοίγει την αγκαλιά του σε όλους, όσους θέλουν να στραφούν σε αυτόν. Σε αυτή την εικονογραφία, το μάλλον δύσκολο έργο της απεικόνισης των δύο υποστάσεων του Χριστού – του Θείου και του Ανθρώπινου-, που ταυτόχρονα καταδεικνύουν και τον θάνατο και την πλήρη νίκη του Ιησού πάνω του, επιλύεται με επιτυχία.

Στους Λατίνους  και την Ορθόδοξη Εκκλησία, ιδιαίτερη σημασία δεν αποδίδεται στο σχήμα του σταυρού, αλλά στην εικόνα του Ιησού Χριστού πάνω του. Μέχρι τον 9ο αιώνα συμπεριλαμβανομένου, ο Χριστός απεικονιζόταν στον σταυρό όχι μόνο ζωντανός, αναστημένος, αλλά και θριαμβευτής και μόλις τον 10ο αιώνα εμφανίστηκαν εικόνες του νεκρού Χριστού.

Γνωρίζουμε ότι ο Χριστός πέθανε στο σταυρό. Αλλά, ξέρουμε επίσης ότι αργότερα αναστήθηκε  και ότι υπέφερε οικειοθελώς από αγάπη για τους ανθρώπους: για να μας διδάξει να φροντίζουμε την αθάνατη ψυχή, για να αναστηθούμε κι εμείς και να ζήσουμε για πάντα. Στην Ορθόδοξη Σταύρωση αυτή η πασχαλινή χαρά είναι πάντα παρούσα. Ως εκ τούτου, στον ορθόδοξο σταυρό, ο Χριστός δεν πεθαίνει, αλλά απλώνει ελεύθερα τα χέρια του, οι παλάμες του Ιησού είναι ανοιχτές, σαν να θέλει να αγκαλιάσει όλη την ανθρωπότητα, δίνοντάς της την αγάπη του και ανοίγει το δρόμο για  αιώνια ζωή. Δεν είναι νεκρό σώμα, αλλά Θεός και ολόκληρη η εικόνα του μιλάει γι’ αυτό.

• Ο ορθόδοξος σταυρός πάνω από την κύρια οριζόντια μπάρα έχει μια άλλη, μικρότερη, που συμβολίζει την πλάκα στον σταυρό του Χριστού που υποδηλώνει την επιγραφή του Πιλάτου. Επειδή ο  Πόντιος Πιλάτος δεν βρήκε πώς να περιγράψει την ενοχή του Χριστού, έγραψε στην πλάκα «Ιησούς  Ναζωραίος, Βασιλιάς των Ιουδαίων» σε τρεις γλώσσες: Ελληνικά, Λατινικά και Αραμαϊκά. Το περιστατικό αυτό αναφέρεται στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο κεφ 19: «19 ἔγραψε δὲ καὶ τίτλον ὁ Πιλᾶτος καὶ ἔθηκεν ἐπὶ τοῦ σταυροῦ· ἦν δὲ γεγραμμένον· Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος ὁ βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων.

 20 τοῦτον οὖν τὸν τίτλον πολλοὶ ἀνέγνωσαν τῶν Ἰουδαίων, ὅτι ἐγγὺς ἦν τῆς πόλεως ὁ τόπος ὅπου ἐσταυρώθη ὁ Ἰησοῦς· καὶ ἦν γεγραμμένον Ἑβραϊστί, Ἑλληνιστί, Ῥωμαϊστί.«

Στα Λατινικά στον Ρ/Καθολικισμό, αυτή η επιγραφή συνήθως μοιάζει INRI και στην Ορθοδοξία IΝΒΙ («Ιησούς Ναζωραίος, Βασιλιάς των Ιουδαίων»). Η κάτω λοξή εγκάρσια ράβδος συμβολίζει τη στήριξη του ποδιού. Συμβολίζει επίσης δύο ληστές που σταυρώθηκαν αριστερά και δεξιά του Χριστού. Ένας από αυτούς μετανόησε για τις αμαρτίες του πριν από το θάνατό του, για το οποίο του απονεμήθηκε η Βασιλεία των Ουρανών. Ο άλλος, πριν πεθάνει, βλασφήμησε και βλασφημούσε τους δήμιούς του και τον Χριστό.

Στο σταυροειδές φωτοστέφανο του Σωτήρος αναγκαστικά γράφονταν ελληνικά γράμματα «Ο ΩΝ»  που σημαίνει  «Ο  Υπάρχων», γιατί «Ο Θεός είπε στον Μωυσή: «Εγώ ειμί ο Ων»… »(Εξ. 3:14), αποκαλύπτοντας έτσι το όνομά Του, εκφράζοντας την αυθυπαρξία, την αιωνιότητα και το αμετάβλητο της ύπαρξης του Θεού.

Επιπλέον, τα καρφιά με τα οποία καρφώθηκε ο Κύριος στον σταυρό φυλάσσονταν στο Ορθόδοξο Βυζάντιο. Και ήταν ακριβώς γνωστό ότι ήταν τέσσερα, όχι τρία. Επομένως, στους ορθόδοξους σταυρούς, τα πόδια του Χριστού είναι καρφωμένα με δύο καρφιά, το καθένα ξεχωριστά. Η εικόνα του Χριστού με σταυρωμένα πόδια, καρφωμένα με ένα καρφί, πρωτοεμφανίστηκε ως καινοτομία στη Δύση το δεύτερο μισό του 13ου αιώνα.

Στην Δυτικού  τύπου  Σταύρωση, η εικόνα του Χριστού έχει ανθρώπινα φυσικά  χαρακτηριστικά. Οι Ρωμαιοκαθολικοί  απεικονίζουν τον Χριστό ως νεκρό, μερικές φορές με ρυάκια αίματος στο πρόσωπό του, από πληγές στα χέρια, τα πόδια και τα πλευρά του ( στίγματα). Εκδηλώνει όλο τον ανθρώπινο πόνο, το μαρτύριο που έπρεπε να βιώσει ο Ιησούς. Τα χέρια του κρεμούν κάτω από το βάρος του σώματός του. Η εικόνα του Χριστού στον Λατινικό  σταυρό είναι εύλογη, αλλά αυτή είναι η εικόνα ενός νεκρού, ενώ δεν υπάρχει κανένας υπαινιγμός του θριάμβου της νίκης επί του θανάτου. Η σταύρωση στην Ορθοδοξία απλώς συμβολίζει αυτόν τον θρίαμβο. Επιπλέον, τα πόδια του Σωτήρος είναι καρφωμένα με ένα καρφί. Αναλυτικότερα:

Ο καθολικός είναι εξαιρετικά φυσικός, ενώ ο ορθόδοξος είναι πιο πνευματικός. Ταυτόχρονα, στους Ρ/καθολικούς  Σταυρούς, ο Ιησούς απεικονίζεται με πρόσωπο που υποφέρει, σώμα κρεμασμένο στα χέρια, αγκάθινο στεφάνι στο κεφάλι, καθώς και με πληγές και αίμα.

Το κεφάλι του Ιησού, στεφανωμένο με στέμμα, σταυρωμένα πόδια, επιπλέον καρφωμένο με ένα καρφί – μια καινοτομία του 13ου αιώνα. Οι ανατομικές λεπτομέρειες της καθολικής εικόνας, που μεταφέρουν ξεκάθαρα την ακρίβεια της ίδιας της εκτέλεσης, κρύβουν το κύριο γεγονός – τον θρίαμβο του Ιησού, ο οποίος νίκησε τον θάνατο και μας αποκαλύπτει την αιώνια ζωή.

Στη κλασική Ορθόδοξη εικόνα  ο σταυρός απεικονίζει τον Ιησού τον ΝΙΚΗΤΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ. Η εμφάνισή του δείχνει τη Θεία ειρήνη και το μεγαλείο. Ο Χριστός δεν κρέμεται αβοήθητος, αλλά πετάει στον αέρα, σαν να καλεί όλο το Σύμπαν στην αγκαλιά του. Η Μητέρα του Θεού συμπάσχει σταθερά με τα βάσανα του Υιού.

Τα απλωμένα χέρια του Ιησού σε έναν Ορθόδοξο σταυρό πρέπει να είναι ίσια. Δεν πρέπει να κρεμούν κάτω από το βάρος ενός ετοιμοθάνατου σώματος.

Οι παλάμες του Χριστού στον Ορθόδοξο Σταυρό είναι αναγκαστικά ανοιχτές. Αξίζει να πούμε ότι το ζήτημα του απαράδεκτου της απεικόνισης των λυγισμένων δακτύλων του Σωτήρος σε εικόνες υπό καθολική επιρροή τέθηκε από τον υπάλληλο Viskovaty το 1553. Αν και καταδικάστηκε για τον συλλογισμό του σχετικά με την εικονογραφία εκείνης της εποχής, τα επιχειρήματα που παρείχε σχετικά με την ανάγκη απεικόνισης με ακρίβεια ανοιχτών παλαμών αναγνωρίστηκαν ως σωστά, μετά από τα οποία οι αμφιλεγόμενες εικόνες υποβλήθηκαν σε επανεγγραφή.

Δεν υπάρχουν νατουραλιστικά ίχνη του πόνου του Χριστού στον ορθόδοξο σταυρό.

Το αγκάθινο στέμμα είναι μια ιδιότητα Ρ/καθολικού Σταυρού  που είναι εξαιρετικά σπάνιο στην Ορθόδοξη παράδοση. 

Ο οκτάκτινος Βυζαντινός Σταυρός

Ο πιο συνηθισμένος τύπος είναι σύμβολο της Ορθόδοξης Ρωσικής Εκκλησίας. Αλλιώς ονομάζεται  βυζαντινός. Οκτάκτινος  σχηματίστηκε μετά την πράξη της σταύρωσης του Κυρίου.

Μαζί με τον Δημιουργό, εκτελέστηκαν δύο ακόμη εγκληματίες, ο ένας από τους οποίους άρχισε να κοροϊδεύει τον Κύριο, αφήνοντας να εννοηθεί ότι, αν ο Χριστός είναι αληθινός, τότε είναι υποχρεωμένος να τους σώσει. Ένας άλλος καταδικασμένος του αντιτάχθηκε ότι ήταν πραγματικοί εγκληματίες, και ο Ιησούς καταδικάστηκε ψευδώς. Ο ευγνώμων ληστής  ήταν στο δεξί χέρι, έτσι το αριστερό άκρο του ποδιού είναι ανυψωμένο, συμβολίζοντας την ανύψωση πάνω από άλλους εγκληματίες. Η δεξιά πλευρά του δοκαριού είναι χαμηλωμένη, ως ένδειξη ταπείνωσης των υπολοίπων ενώπιον της δικαιοσύνης των λόγων του αμυντικού.

Το ερώτημα του λόγου σχεδιασμού της κάτω δοκού κλίσης εξηγείται αρκετά πειστικά από το λειτουργικό κείμενο της 9ης ώρας της λειτουργίας στον Σταυρό του Κυρίου: «Εν μέσω δύο ληστών, ζυγός δικαιοσύνης ευρέθη ο Σταυρός σου˙ του μεν καταγομένου εις Άδην τω βάρει της βλασφημίας, του δε κουφιζομένου πταισμάτων προς γνώσιν θεολογίας. Χριστέ ο Θεός, δόξα Σοι» (Ύμνος Θ΄ ώρας Σαρακοστής).

 (Ανάμεσα σε δυο ληστές, βρέθηκε σαν ζυγαριά δικαιοσύνης ο Σταυρός σου. Γιατί ο ένας οδηγήθηκε στον Άδη από το βάρος της βλασφησμίας, ενώ ο άλλος ελευθερώθηκε από τις αμαρτίες του και γνώρισε τον Θεό. Χριστέ Θεέ μας, δόξα Σοι).

ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ

Διαφορές μεταξύ Ορθόδοξου  και Δυτικού τύπου  Σταυρού και  Εσταυρωμένου

Έτσι, υπάρχουν οι ακόλουθες διαφορές μεταξύ του Δυτικού τύπου Σταυρού  και του Ορθοδόξου:

Ο Ορθόδοξος Εσταυρωμένος είναι τετράκτινος, εξάκτινος  ή Οκτάκτινος και είναι ΑΓΙΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΣΤΑΥΡΟ.

·         Ο Ρ/καθολικός Εσταυρωμένος είναι σταυρός με ΟΜΟΙΩΜΑ  του Χριστού, που παραπέμπει σε άγαλμα.

·         Τα πόδια του Ιησού Χριστού βρίσκονται μαζί στον Ρωμαιοκαθολικό  Σταυρό και το καθένα είναι καρφωμένο ξεχωριστά στον Ορθόδοξο σταυρό. Στον Ορθόδοξο Σταυρό, ο Ιησούς είναι καρφωμένος στον Σταυρό με 4 καρφιά και στον Καθολικό με τρία (3)

·         διαφορετική είναι εικόνα του Σωτήρα στο σταυρό. Ο Ορθόδοξος σταυρός απεικονίζει τον Θεό, ο οποίος άνοιξε το δρόμο για την αιώνια ζωή και ο Δυτικού τύπου  σταυρός απεικονίζει έναν άνθρωπο σε βασανισμό.

Ο ορθόδοξος αγιογράφος, δεν ζωγραφίζει τον Χριστό στην ανθρώπινη φύση του απομονωμένη. Δεν ξεχνά τη Θεότητά του. Ως άνθρωπος πάσχει πραγματικά και πεθαίνει, αλλά η θεότητα μένει αθάνατη. Το Σώμα του δεν γνώρισε τη φθορά, δηλαδή τη σήψη και δε ζωγραφίζεται εξαθλιωμένο. Γι’ αυτό δεν παρουσιάζεται ρεαλιστικά, αλλά ως ο Κύριος της ζωής σε πλήρη δόξα. Παρότι είναι νεκρός, στηρίζεται ήσυχα στα πόδια του και έχει ελαφρά γερμένο το κεφάλι του σαν να κοιμάται. Τα χέρια του, εκτείνονται απαλά στο σταυρό και οι παλάμες του, είναι ανοιχτές. Προσκαλεί στην αγκαλιά του τους ανθρώπους όλων των εποχών. Μακάρι να αποδεχτούμε το κάλεσμά Του….

 ΠΗΓΗ