Η συνεισφορά της Κεφαλονιάς στην Επανάσταση το 1821

Η Κεφαλονιά, που υπήρξε ιδιαίτερα δεκτική στα φιλελεύθερα και εθνικά μηνύματα της εποχής αυτής, πρωτοστατεί με όλα τα μέσα έμψυχο και άψυχο υλικό στους αγώνες για την εθνική ανεξαρτησία, και οι Κεφαλονίτες δίνοντας το ηρωικό τους “παρών” και διατηρούν το ζήλο τους διακάη μέχρι το τέλος του αγώνα.

Σε μια από τις πρώτες μάχες ο κεφαλονίτης πλοίαρχος και μέλος της Φιλικής Εταιρείας ο Ανδρέας Σφαέλος μαζί με τους συμπατριώτες κατατροπόνουν δύο φορές τα τουρκικά καράβια στον Προύθο. Η νίκη κατά την ναυμαχία αυτή ενθουσίασε τόσο τον Αλέξανδρο Υψηλάντη που ανέθεσε επίσημα στο Σφαέλο τη συγκρότηση του πρώτου επαναστατικού στολίσκου, ώστε να θεωρείται αυτός ο κεφαλονίτης πρώτος ναύαρχος του αγώνα.

Η δραστήρια συμμετοχή των κεφαλονιτών και θιακών στην επανάσταση στη Μολδοβλαχία τους χάρισε την μεγάλη τιμή να απονέμονται “τα πρωτεία στον εκεί αγώνα και γενικότερα στον αγώνα της εθνικής ανεξαρτησίας”. Αξιόλογη ήταν και η προσφορά τους στις μάχες της Πελοποννήσου και κυρίως στην περιοχή του Λάλα.

Στην περιοχή Λάλα του οροπεδίου του όρους της Φολόης της Πελοποννήσου είχαν εγκατασταθεί οι Τουρκαλβανοί, που είχαν πάρει το όνομα του αρχηγού τους Λέλες και ονομάστηκαν Λαλαίοι, ο δε τόπος Λάλα.

Αυτοί οι Λαλαίοι προέρχονταν από Αλβανούς που εξισλαμίστηκαν στα 1715, όταν συμπληρώθηκε η κατάκτηση της χώρας από τους Τούρκους. Οι Χοττομαναίοι, άρχοντες της Γαστούνης, τους χρησιμοποίησαν για να επιβάλλουν την εξουσία τους στην περιοχή της Ηλείας.

Έτσι οι Λαλαίοι άρχισαν να αποκτούν δύναμη και όταν παρουσιάστηκαν στα βουνά οι κλέφτες, αυτοί έπαιξαν το ρόλο του χωροφύλακα. Το αποτέλεσμα ήταν να αποκτήσουν τρομερή δύναμη, την οποία μετέτρεψαν σε τυραννία και καταδυνάστευαν όλη την Ηλεία. Λεηλατούσαν με αρπαγές και βιαιότητες όλη την γύρω περιοχή. Τις 3 Απριλίου του 1821 οι Λάλαιοι Τουρκαλβανοί λεηλάτησαν τον Πύργο και τότε αισθάνθηκαν τι είναι το λαλέικο τουφέκι. Την ίδια τύχη είχε στης 24 Απρίλη και η Αγουλινίτσα, ενώ λίγο αργότερα σε φονική μάχη στο Σμίλα σκοτώθηκε ο υπερασπιστής του Πύργου, Βιλαέτης.

Έπειτα οπό όλα αυτά οι Λαλαίοι δεν είχαν ανταγωνιστές. Ενάντια σε αυτή τη μάστιγα της Πελοποννήσου, ήλθαν οι Επτανήσιοι και ιδιαίτερα οι Κεφαλλήνες, αγνοώντας τις δικές του δυσκολίες και τη σκληράδα των δικών τους Άγγλων κατακτητών.

Ένα επίλεκτο σώμα αποβιβάστηκε στη Γλαρέντζα και στις 20 του Μάη ενώθηκε με Ζακυνθίους στον Πύργο και Ηλείους. Ήταν 400 Επτανήσιοι και 700 Ηλείοι υπό το Σισίνη. Παράλληλα 600 Γορτύνιοι υπό τον Πλαπούτα, 600 Ολύμπιοι υπό τον Τζανέτο Χριστόπουλο και 250 Τριφύλιοι με το Μέλιο στάλησαν από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ώστε να κοπεί η άνοδος των Λαλαίων στη Τρίπολη.

Στις 29 Μάη το σώμα των Επτανησίων οργανωμένο με ευρωπαϊκή τάξη τακτικού στρατού και με Ηλείους έζωσε το Λάλα. Στη βοήθεια τους ήλθε και ο Φωτήλας με 400 Καλαβρυτινούς. Βλέποντας οι Λαλαίοι ότι έρχεται κίνδυνος πρώτοι όρμησαν στη μάχη, αλλά μετά ο από επτάωρη σύγκρουση υποχώρησαν. Ωστόσο η μάχη αυτή ήταν η πρώτη πολεμική προσβολή ενάντια στους Λαλαίους, που άρχισαν να νιώθουν ότι δεν είναι ανίκητοι. Επίσης ενισχύθηκε το ηθικό των Ελλήνων. Τότε όλα αυτά τα στρατεύματα κατέλαβαν το Πούσι (9 και 13 Ιουνίου 1821).

Με τη συνδρομή και αυταπάρνηση των Επτανησίων, ιδίως των Κεφαλλήνων με αρχηγούς τον Ευαγγέλη Πανά και τον Ανδρέα και Κωνσταντίνο Μεταξά και τον Γεράσιμο Φωκά, η τελική μάχη που έγινε εκεί στο Πούσι ενάντια στον εχθρό κρίθηκε υπέρ των Ελλήνων, την τελευταία στιγμή, λόγω που οι Κεφαλλήνες δεν υπεχώρησαν και σθεναρά όρμισαν εμψυχώνοντας και τους υπόλοιπους Έλληνες.

Οι Λαλαίοι φοβούμενοι για το τι θα επακολουθούσε, κάλεσαν για βοήθεια τον Γιουσούφ πασά της Πάτρας, που έσπευσε στις 20 Ιουνίου 600 πεζούς και 300 ιππείς να βοηθήσει. Στις 22 Ιουνίου άρχισε η μάχη. Ο Γιουσούφ προσέβαλε τους Έλληνες με τέσσερις εφόδους χωρίς αποτέλεσμα…

Ο Ανδρέας Μεταξάς με τα πυροβόλα του βοήθησε στην επιτυχή έκβαση της μάχης. Οι Λαλαίοι Τουρκαλβανοί υποχώρησαν προτροπάδην και διελύθηκαν. Οι Έλληνες πυρπόλησαν τα 1000 σπίτια στο Λάλα, που τα βρήκαν έρημα. Το φοβερό ορμητήριο των τυράννων είχε μεταβληθεί σε στάχτη. Είναι σπουδαία η φράση του Πανά, που με αυτή ενθάρρυνε τους πολεμιστές του <Κινδυνεύει εκείνος, που αποφεύγει τον κίνδυνο κι όχι αυτός που τον κοιτάζει κατάματα>.

Στο ύψωμα εκεί στο Πούσι στέκει λιτό μνημείο σε μορφή οβελίσκου ο οποίος στηρίζεται πάνω σε κλιμακωτά μικρά βάθρα. Περιστοιχίζεται δε με τετράγωνο άσπρο κράσπεδο με μικρά κολωνάκια και με είσοδο λίγων μέτρων που αρχίζει από μια απλή πύλη.

Μνημείο πεσόντων στις μάχες του Λάλα

 Λίγο πιο κάτω από το μνημείο υπάρχει η εκκλησιά της Ανάληψης, με τρεις βασικούς επίπεδους αύλειους χώρους προς τα βόρειά της, γιομάτους ψηλά δέντρα που προσφέρουν σκιά.

Η μάχη στο Πούσι το 1821, είναι ισάξια εκείνης του Βαλτετσίου, και άνοιξε το δρόμο για μετέπειτα νίκες στην Πελοπόννησο, ιδίως για το πέσιμο της Τριπολιτσάς.

Από τους νεκρούς Κεφαλονίτες αναφέρουμε μόνο το 19χρονο Γεώργιο Μαρίνου Πανά, που έπεσε στη συμπλοκή στον Άγιο Σώστη Ηλείας. Την εποχή αυτή, στο Λάλα του Νομού Ηλείας, ήταν εγκατεστημένοι Τουρκαλβανοί σπαχήδες, των οποίων κύριο έργο ήταν η είσπραξη των φόρων της Πελοποννήσου.

Μετά την κήρυξη της επανάστασης η κατάσταση στην Ηλεία είχε δυσχεράνει πολύ, εξαιτίας των επιδρομών και των λεηλασιών που πραγματοποιούσαν οι Λαλαίοι. Η εξουδετέρωσή τους θα αποτελούσε σημαντικό πλήγμα στην Τουρκική ισχύ, για τον επιπλέον λόγο ότι θεωρούνταν το στήριγμα του άμαχου μουσουλμανικού πληθυσμού.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο Π. Πατρών Γερμανός στέλνει γράμμα στον Μεταξά, με το οποίο τον παρακινεί να σπεύσει σε βοήθεια με ένοπλους άνδρες και πολεμοφόδια, αφού υπάρχει κατεπείγουσα η ανάγκη “οπλοφόρου δυνάμεως των μεγαθύμων Κεφαλλήνων”. Η Σημαία στη Μάχη του Λάλα ήταν το Σύμβολο (έμβλημα) οικογένειας Πανά (βρίσκεται στο Κοργιαλένειο Μουσείο).

Ένα άλλο στρατιωτικό σώμα Κεφαλονιτών και άλλων Επτανησίων υπό το Γεώργιο Τυπάλδο Κοζάκη, τον Σπ. Αμπατιέλο και τον Ευ. Πανά παίρνει δραστήριο μέρος στην πολιορκία και την παράδοση του Νεόκαστρου τον Αύγουστο του 1821. Ο Ε.Πανάς παίρνει μέρος στην απόκρουση του Ιμπραήμ .

Στην μάχη στο Πέτα, τον Ιούλιο του 1822, αρκετοί ήσαν οι νεκροί και οι τραυματίες από τους 200 περίπου Κεφαλονίτες που συμμετείχαν με αρχηγό το Σπ. Πανά. Ο Σπ.Πανάς επικεφαλής τάγματος Κεφαλλήνων το 1823 μεταβαίνει στο Μεσολογγι.

Το 1823 η επαναστατική κυβέρνηση αναθέτει την φύλαξη του Ναυπλίου στον Ευάγγελο Ποταμιάνο και στον Ηλία Πανά. Τον τελευταίο μαζί με το Γερ. Μουσούρη θα τον συναντήσουμε στις συμπλοκές έξω από το πoλιορκούμενο από τους Τούρκους Μεσολόγγι

Το 1827 ο Δανιήλ Πανάς αναλαμβανει επικεφαλής στρατιωτικού σώματος, υπό τον Θ.Κολοκοτρώνη στην Πελοπόννησο και στον Ωρωπό.

Θαλάσσιες επιχειρήσεις Κεφαλονιτών

Θα ήταν, ωστόσο, παράδοξο, αν οι Κεφαλονίτες, κατεξοχήν άνθρωποι της θάλασσας, δεν είχαν τη συνεισφορά τους στις θαλασσινές συγκρούσεις του ΄21. Αν και η μέχρι τώρα έρευνα δεν έχει προχωρήσει σε βάθος, τα μέχρι τώρα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά :

Οι Κεφαλονίτες έχουν την “πρωτιά” στις θαλασσινές ένοπλες συγκρούσεις με τους Τούρκους. Με τη λαμπρή παρουσία του Αλ. Υψηλάντη, πραγματοποιείται στις 7 του Μάρτη 1821 η πρώτη νικηφόρα ναυμαχία στον ποταμό Προύθο. Από τους πρωταγωνιστές στις θαλάσσιες επιχειρήσεις αναφέρουμε: , Πέτρος και Μαρίνος Πανάς, , Ονούφριος Πανάς.

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΛΑΛΑ 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 1821 – Κατάλογος αγωνιστών Επτανησίων

1. Ευαγγέλης Πανάς πρώτος έφτασε εκεί και θυσίασε όλη την περιουσία του για την πατρίδα – πέθανε στο Ναύπλιο τον Ιούνιο του 1825 πάμφτωχος αφήνοντας χήρα την γυναίκα του με ένα παιδί.

2. Ανδρέας Μεταξάς
3. Κωνσταντίνος Μεταξάς
4. Γεράσιμος Φωκάς

Υπόλοιποι αγωνιστές:

• Παναγής Μαρκέτος Καλλιακούδης (πρακτικός χειρουργός με δικό του σώμα εθελοντών)
• Κωνστ. Μακρής Φραγκισκάτος (Μακρυώτικα έχασε επτά οστά στις μάχες)
• Γεράσιμος Ματαράγκας (Κάστρο)
• Ευστάθιος Ματαράγκας (αδελφός του προηγούμενου, τον κρέμασαν στην ναυαρχίδα του Ιμπραήμ)
• Ζαχαρίας Ματαράγκας (δολοφονήθηκε από τους αντικαποδιστριακούς)
• Νικόλαος Μοντεσάντος
• Δήμος Γκίοκας
• Δήμος Καγκάδης
• Ανδρέας Αλοϊσίου Πόγγης
• Πέτρος Νόμπελης
• Σπύρος Καραβίας (συμβολαιογράφος Αργοστολίου)
• Σπύρος Πανάς
• Διονύσιος Φωκάς (δολοφονήθηκε στο Αιτωλικό από τον προδότη Βαρνακιώτη Σήφα ή Ντόβα)
• Δανιήλ Πανάς
• Μιχαήλ Ποταμιάνος
• και από τα Ζερβάδα Σάμης οι:
• Κοσμάς Ζερβός Λιναρδάτος
• Ζαχαρίας Ζερβός Μικελάτος
• Παναγής Ζερβός Τρεμουντάνης
• Αντώνιος Ζαχαράτος

Πηγή: 

http://peritexnisologos.blogspot.gr 

https://www.kefaloniapress.gr/topika/istoria/article/13101/i-syneisfora-tis-kefallonias-stin-epa/