Του Πρωτοπρεσβ. Γεωργ. Μεταλληνού, Καθηγητού Παν/μίου Αθηνών.
Η διαμόρφωση της Δύσεως συνετελέσθη με τη θρησκειοποίηση της Πίστεως, αφού χάθηκε ο αγιοπνευματικός ρόλος της καρδιάς. Η Πίστη παύει να λειτουργεί θεραπευτικά και καταντά “Θρησκεία”, όπως την περιγράψαμε παραπάνω. Βέβαια, αυτό συνέβη εν πολλοίς και στη δική μας κοινωνία (πρβλ. τις “Δοξολογίες”), αλλά η διαφορά είναι, ότι δεν “θεσμοθετήθηκε” η διαστροφή, κάτι που έγινε δυστυχώς στη Δύση, όπου συνήθως η αλλοτρίωση προσλαμβάνει σωτηριολογική σημασία (πρβλ. τον παπικό θεσμό). Η θρησκειοποίηση οδήγησε πρώτα στην “εξορία του υπερβατικού” από τη ενδοκοσμική πραγματικότητα. Από τον Δεϊσμό (Deismus) και το “δόγμα” του (Deus creator, sed non guvernator’’ (Ο Θεός δημιουργός αλλά όχι κυβερνήτης του κόσμου) έφθασε η Δυτική κοινωνία στη σύγχρονη “θεολογία του θανάτου του Θεού” (αυτή η διαδικασία πέρασε από τη “φυσική θρησκεία” του Διαφωτισμού – Θρησκεία της Raison - , στον Nitsche, “θάνατος του Θεού”). Η εκκοσμίκευση του Δυτικού Χριστιανισμού, που μεταδίδεται επικίνδυνα και στη δική μας κοινωνία, είναι η συνέχεια της “εκλογίκευσης” και “εκνομίκευσης” της Πίστης . Ο μεγάλος Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι περιγράφει με δύναμη αυτές τις εξελίξεις στο διάλογο Χριστού - Ιεροεξεταστή (“Αδελφοί Καραμαζώφ”), καταλήγοντας με τη φοβερή διαπίστωση: “Ο Καθολικισμός της Ρώμης είναι χειρότερος από τον αθεϊσμό”, διότι “κηρύττει ένα διαστρεβλωμένο Χριστό, ένα Χριστό αντίθετο του Χριστού. Κηρύττει τον Αντίχριστο” (Ο Ηλίθιος, Δ, VIII).
Έτσι όμως νοθεύονται – και τελικά χάνονται – οι ελληνορθόδοξοι προκαρλομάγνειοι παιδευτικοί στόχοι: “καινός εν Χριστώ άνθρωπος” (ο θεούμενος Άγιος) και “καινή εν Χριστώ πολιτεία” (κοινωνία). Είναι η κοινωνία των Πράξεων, του “ην αυτοίς πάντα κοινά” (Πραξ. 4, 32) και του “ομοθυμαδόν” (Πραξ. 2,1), του “εν ενί στόματι και μια καρδία” (Θεία Λειτουργία). Η νομική – δικανική αναφορά στο Θεό θα γίνει κινητήρια δύναμη της φεουδαρχικής - ρατσιστικής φραγκοτευτονικής κοινωνίας, που θα γεννήσει, έστω και αντιθετικά, την αστική νοοτροπία και τη φυσική συνέχειά της, τους σοσιαλισμούς, ως τον μαρξιστικό κομμουνισμό. Όλα αυτά είναι μία συνεχής αλυσιδωτή διαλεκτική διαδικασία. Γεννώνται στην αποοορθοδοξοποιημένη Δύση και μεταφέρονται (“εισάγονται”) και στην ορθόδοξη Ανατολή, ως τοκετοί όμως ξένων ωδίνων. Ο ευρωπαίος άνθρωπος παιδαγωγούμενος μυείται στο πνεύμα της ιδιοτέλειας (homo oeconomicus) και στη συνεχή ζήτηση αποτελεσματικότητας και ευδαιμονίας. Στην ευδαιμονιστική τάση βρίσκουν χώρο εξάπλωσης και τα ναρκωτικά, μετά τον κορεσμό του πανσεξουαλισμού. Και αυτό ισχύει, φυσικά, και για το εκδυτικισμένο μέρος της ελληνικής κοινωνίας. Ο εκκλησιαστικός χώρος κυριεύεται από το πνεύμα της ζήτησης εξουσίας με όλες τις παρομαρτούσες συμπεριφορές. Το Παπικό Κράτος (κέντρο και παράδειγμα κάθε απολυταρχίας) είναι “χριστιανισμός άλλου είδους” (“Είναι το Βατικανό Εκκλησία; ρωτούσε ρητορικά ο μακαριστός αρχιεπίσκοπός μας Σεραφείμ). Τραγικό θύμα ο δυτικός άνθρωπος, που κατάντησε “ρομπότ”, κατά τον μακαριστό π. Ιουστίνο Πόποβιτς, όπως διεκτραγωδήθηκε ρεαλιστικά με τον ανθρωπάκο των “Modern Times”, από τον διαισθανθέντα την αλλοτρίωση του δυτικού ανθρώπου μεγάλο Charly Chaplin. Ο δυτικός άνθρωπος αυτοϋποδουλώθηκε στην τεχνολογία του και συνεχίζει τώρα να αυτοϋποδουλώνεται στην επιστήμη του (Πρβλ. τη Βιοτεχνολογία σ’ όλο το φάσμα της).
Το πρόβλημα της ευρωπαϊκής παιδείας επικεντρώνεται, συνεπώς, στη νοηματοδότηση των ανθρωπίνων. Η απομάκρυνση από το νόημα, που δίνουν στην παιδεία οι Άγιοι του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου, οδήγησε σε μια ευρωπαϊκή παιδεία “άλλου τύπου”, τα θλιβερά αποτελέσματα της οποίας ζούμε όλοι μας. Και το νοηματικό περιεχόμενο της ελληνορθόδοξης παιδείας μπορεί να συνοψισθεί στα ακόλουθα σημεία:
1)Δεν είναι απλή εκπαίδευση, μύηση δηλ. του ανθρώπου σε μια αναπαραγόμενη γνώση, που τον καθιστά γρανάζι της κρατικής μηχανής (ον παραγωγικόν). Είναι αγωγή του ανθρώπου (άνθρωπον άγειν – κατευθύνει στο παιδαγωγικό πρότυπο του ελληνορθόδοξου ανθρώπου, τον Θεάνθρωπο). Αυτό είχε κατά νουν ο ι. Χρυσόστομος, όταν έλεγε: “πάντα δεύτερα ηγείσθω της προνοίας των παίδων”. Αυτό εννοούσε και ο Ευριπίδης: “όταν κρηπίς μη καταβληθεί γένους ορθώς, ανάγκη δυστυχείν τους εκγόνους” (Ηρακλής μαινόμενος, 1261). Η διαχρονικότητα δε, που δίνει η ελληνορθοδοξία στη νοηματοδότηση της παιδείας φαίνεται στον λόγο των νεωτέρων Αγίων μας όπως ο Κοσμάς ο Αιτωλός: “Αμαρτάνετε πολύ να τα αφήνετε (τα παιδιά σας) αγράμματα και τυφλά και μη μόνον φροντίζετε να τους αφήνετε πλούτη και υποστατικά και μετά τον θάνατό σας να τα τρων και να σας πισολογούν (να σας τα “ψέλνουν” κιόλας). Καλύτερα να τα αφήνετε φτωχά και γραμματισμένα, παρά πλούσια και αγράμματα”.
2)Είναι παιδεία θεοκεντρική, στα όρια της ορθόδοξης πατερικότητας. Η θεοκεντρικότητα είναι η κατακόρυφη δοκός του σταυρού της αγιότητας. Η οριζόντια είναι η αδελφικότητα και φιλανθρωπία. Κατά τον ι. Χρυσόστομο, “ει τους παίδας επαιδεύομεν φίλους είναι τω Θεώ, πάντα αν ανεπήδησε τα λυπηρά και μυρίων απηλλάγη κακών ο βίος ο παρών”.
3) Σκοπός της δεν είναι η πολυμάθεια, αλλά η διαμόρφωση ήθους ελληνορθοδόξου.
4)Στόχος της είναι η ορθή ένταξη στην αδελφική κοινωνία. Η σωτηρία περνά από τη στάση έναντι του συνανθρώπου. Δεν είναι δυνατό να σωθεί κανείς, “ει μη διά του πλησίον”, λέγουν οι Πατέρες μας.
5) Μεταδίδει τη δική μας φιλοσοφία ζωής, που εκφράζεται ως ιεράρχηση των ανθρωπίνων. Μ. Βασίλειος: “υπεροράν μεν σαρκός, παρέρχεται γαρ• επιμελείστε δε ψυχής, πράγματος αθανάτου”. Ιερός Χρυσόστομος: “Οδίτης ει, ου πολίτης (είσαι οδοιπόρος, όχι μόνιμος στη γη)!
6) Η ελληνική παιδεία, η παιδεία της παραδόσεώς μας, “ζητεί την αλήθεια”, ως φιλο-σοφία. Και η ζητούμενη “σοφία” είναι η ένσαρκη Παναλήθεια, ο Ιησούς Χριστός, ως το πλήρωμα της Αληθείας. Η ρίζα του προβλήματος είναι , συνεπώς, στην ουσία της ελληνικότητος, που παρέλαβε η Δύση (Αναγέννηση). Ποια σχέση έχει η Ελληνικότητα της ευρωπαϊκής αναγέννησης με τη “ζήτηση της αληθείας”, ώστε να μπορεί ο ευρωπαίος άνθρωπος να φθάσει στην “ένσαρκη Παναλήθεια”; Αυτή την ελληνικότητα και τη δυναμική της θεωρεί αστασίαστο στοιχείο της ελληνορθόδοξης παιδείας ο Πατροκοσμάς: “Η Εκκλησίας μας είναι εις την ελληνικήν. Και αν δεν σπουδάσης τα Ελληνικά, δεν ημπορείς να καταλάβεις εκείνα, που ομολογεί η Εκκλησία μας”. Η ελληνομάθεια, συνεπώς, είναι αναγκαία, διότι βοηθεί στην προσέγγιση της χριστιανικής αγωγής: “Από το σχολείον – γράφει σ’ άλλο σημείο – μανθάνωμεν, το κατά δύναμιν, τι είναι Θεός, τι είναι η Αγία Τριάς, τι είναι άγγελοι, τι είναι αρχάγγελοι, τι είναι δαίμονες, τι είναι παράδεισος, τι είναι κόλασης, τι είναι αμαρτία, τι αρετή. Από το σχολείον μανθάνωμεν τι είναι [ ] ο τίμιος γάμος, τι είναι η ψυχή, τι είναι κορμί (σώμα)` τα πάντα από το σχολείον τα μανθάνωμεν”. Βέβαια, αυτό συμβαίνει, όταν το σχολείο είναι Σχολείο!
Αυτά τα λόγια του Αγίου Κοσμά περιγράφουν την ουσία του ελληνορθοδόξου σχολείου και το περιεχόμενο της προσφερόμενης από αυτό παιδείας. Αυτή είναι η παιδεία μας, αλλά και η παιδεία της αρχαίας Ενωμένης Ευρώπης. Την παιδεία αυτή, ως “ανάμνηση”, ανάδυσή της δηλαδή στην σημερινή ευρωπαϊκή πραγματικότητα, είναι χρέος μας να προτείνουμε στη σημερινή Ενωμένη Ευρώπη των απογόνων του Καρλομάγνου. Με την προϋπόθεση βέβαια, ότι την έχουμε εμείς ή τουλάχιστον αγωνιζόμαστε να την ξαναβρούμε. Διαφορετικά η Ευρώπη “ουκ αν λάβοι παρά του μη έχοντος”! έχουμε άρα τη δυνατότητα να προσφέρουμε στους Ευρωπαίους Εταίρους μας τον πνευματικό θησαυρό της ελληνορθόδοξης παράδοσής μας, που είναι ο μεγαλύτερος πλούτος μας. Αν δεν τα κάμουμε, εγκληματούμε κατά της Ευρώπης, αρνούμενοι συγχρόνως τη φωτιστική αποστολή μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου